Η αξία της οικονομίας δεδομένων στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα αυξηθεί από τριακόσια ένα δισεκατομμύρια (301.000.000.000) ευρώ το 2018 σε οκτακόσια είκοσι εννέα δισεκατομμύρια (829.000.000.000) ευρώ μέχρι το τέλος του 2025. Όσο “ζαλίζουν” οι εκτιμήσεις αυτές για την οικονομία των δεδομένων στην ΕΕ άλλο τόσο ανησυχεί πώς θα εξισσοροπηθεί η διάθεση των δεδομένων αυτών προς όφελος του κοινωνικού συνόλου και πώς θα υπάρξει διαφάνεια και προστασία τους.
Το νομοσχέδιο του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, που συζητείται από την περασμένη Τρίτη στη Βουλή και αναμένεται να ολοκληρωθεί η επεξεγαρσία του την ερχόμενη εβδομάδα, έχει στον βασικό κορμό του τα μέτρα εφαρμογής του Κανονισμού (ΕΕ) 2022/868 (πράξη για τη διακυβέρνηση δεδομένων) και έχει συμπεριλάβει τις παραπάνω εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την οικονομία των δεδομένων στην εισηγητική του έκθεση.
Οι χώρες μέλη σχεδιάζουν και δαπανούν ολοένα και περισσότερα ποσά στις υποδομές κέντρων δεδομένων. Το περιβάλλον, εντός του οποίου εξελίσσονται τα προγράμματα διαχείρισης των δεδομένων, “σκιαγραφήθηκε” από τον Μιχάλη Μπλέτσα, Διοικητή της Εθνικής Αρχής Κυβερνοασφάλειας, ο οποίος την περασμένη Τετάρτη μίλησε στην κοινοβουλευτική επιτροπή που επεξεργάζεται το νομοσχέδιο του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, λέγοντας: «Τεχνητή νοημοσύνη σήμερα χωρίς δεδομένα δεν νοείται. Πριν από αρκετά χρόνια υπήρχε ένα πολύ ωραίο εξώφυλλο στο Economist το οποίο έλεγε, ότι τα μεγάλα δεδομένα είναι το καινούργιο πετρέλαιο. Αν τα μεγάλα δεδομένα είναι το καινούργιο πετρέλαιο, η τεχνητή νοημοσύνη είναι το διυλιστήριο που μας επιτρέπει να εξάγουμε χρήσιμη γνώση από αυτά».
«Αυτή η αναπτυξιακή δυναμική (σ.σ των δεδομένων) δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς την ύπαρξη κατάλληλων θεσμικών πλαισίων, τεχνογνωσίας και ικανοτήτων διακυβέρνησης δεδομένων, ειδικά στον δημόσιο τομέα, όπου η αξιοποίηση των παραγόμενων δεδομένων παραμένει μέχρι τώρα περιορισμένη» σημειώνουν οι συντάκες του σχεδίου νόμου και τονίζουν ότι «παρόλο που τα δεδομένα που βρίσκονται στην κατοχή φορέων του δημοσίου τομέα αποτελούν κεφάλαιο με οικονομική αξία και μπορούν να προσφέρουν σημαντικά οικονομικά και κοινωνικά οφέλη, ενισχύοντας την καινοτομία, την αντιμετώπιση κοινωνικών προκλήσεων και τη βελτίωση τομέων, όπως η υγεία και η επιστήμη, η αξιοποίησή τους παραμένει περιορισμένη. Παρουσιάζεται, συνεπώς, η ανάγκη για διαμόρφωση μίας ενιαίας στρατηγικής, βελτιωμένο συντονισμό μεταξύ φορέων του δημοσίου τομέα για την περαιτέρω χρήση δεδομένων και ανάπτυξη κουλτούρας αξιοποίησης των δεδομένων του δημοσίου τομέα».
Στην Ελλάδα μέχρι τώρα, η αντιμετώπιση των μεγάλων δεδομένων από το ελληνικό δημόσιο ήταν να τα κρατάει κλεισμένα και με ανθρώπους οι οποίοι είχαν σαν αποκλειστική αρμοδιότητα την προστασία τους και τη μη διαρροή τους. Το νομοσχέδιο βάζει τις βάσεις έτσι ώστε αυτά τα δεδομένα να γίνουν πιο χρήσιμα, αναφέρθηκε από τον Διοικητή της Εθνικής Αρχής Κυβερνοασφάλειας.
Όλα ανοιχτά εκτός από τα δεδομένα που είναι προστατευμένα.
Ο ίδιος ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Δημήτρης Παπαστεργίου έσπευσε από την πρώτη ημέρα επεξεργασίας του σχεδίου νόμου να υπογραμμίσει ότι θεμελιώδης αρχή στην διαχείριση των δεδομένων είναι πως δεν ανοίγουν τα προσωπικά δεδομένα.
«Τι έρχεται να κάνει το DGA (Digital Governance Act), η διακυβέρνηση των δεδομένων; Έρχεται να πει καταρχάς θεμελιωδώς κάτι πάρα πολύ απλό: πως όλα τα δεδομένα είναι ανοιχτά εκτός από αυτά τα οποία θεωρούνται προστατευόμενα δεδομένα. Ποια είναι αυτά τα δεδομένα τα οποία είναι προστατευόμενα; Είναι δεδομένα τα οποία έχουν προσωπικά δεδομένα, δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, δεδομένα με δικαιώματα διανοητικής ή πνευματικής ιδιοκτησίας ή δεδομένα με εμπορικό ή επαγγελματικό απόρρητο. Συνεπώς, αν υπάρχουν τέτοιου είδους δεδομένα, αυτά προφανώς και δεν μπορούν να είναι ανοιχτά. Για όλα όμως τα υπόλοιπα δεδομένα θα πρέπει τα κράτη μέλη να βρουν διαδικασίες, συγκεκριμένες διαδικασίες, για να μπορούν να είναι ανοιχτά και πλέον να γίνει εφικτή η επανάχρηση τους», είπε ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης.
Τα δεδομένα των υπουργείων
Στη μέχρι τώρα συζήτηση στη Βουλή, από την κυβέρνηση διευκρινίσθηκε και κάτι ακόμα, επίσης κρίσιμο. Τα δεδομένα που ανοίγουν, θα είναι όλα συγκεντρωμένα κάπου; Η αρμόδια ανεξάρτητη αρχή, δηλαδή η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα δεν θέλει να είναι σγκεντρωμένα κάπου όλα τα δεδομένα γιατί κάτι τέτοιο ενέχει πολλούς κιδύνους και για τη χρήση τους και για πιθανές διαρροές. Γι΄αυτό και, όπως εξήγησε ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, τα δεδομένα κάθε υπουργείου θα παραμένουν στο υπουργείο στο οποίο ανήκουν.
«Το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης έρχεται να σταθεί αρωγός και συνεργάτης δίπλα σε κάθε υπουργείο κάθε φορά που για κάποια υπόθεση ζητείται η χρήση δεδομένων» ανέφερε ο κ. Παπαστεργίου και εξήγησε: «Ας πούμε ότι ζητάει κάποιος φορέας, ένας ιατρικός φορέας δεδομένα ιατρικού χαρακτήρα. Θα πρέπει να μιλήσουμε με το υπουργείο Υγείας που διαθέτει τα δεδομένα αυτά και να δούμε αν συμφωνεί ή όχι να τα δώσει. Αν δεν συμφωνεί, θα το βοηθήσουμε να επιχειρηματολογήσει για ποιο λόγο δεν μπορεί να γίνει αυτό. Κυρίως όμως με την αρχή ότι τα δεδομένα πρέπει να είναι ανοιχτά, θα καθίσουμε δίπλα στα υπουργεία να δούμε ποιες είναι οι ενστάσεις, ποια είναι τα σημεία στα οποία δεν μπορούν αυτά τα δεδομένα να ανοίξουν, ποιοι κίνδυνοι υπάρχουν από την ανωνυμοποίηση, ψευδοανωνυμοποίηση σε άλλες περιπτώσεις, έτσι ώστε τελικά να βρούμε έναν κοινό τόπο και να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε περισσότερη χρήση και περισσότερο αποτέλεσμα από τα δεδομένα αυτά» σημείωσε ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης.
Βig Data
Στο περιθώριο της συζήτησης του νομοσχεδίου, τα μέλη της κοινοβουλευτικής επιτροπής ενημερώθηκαν για την εξέλιξη του Προγράμματος των Μεγάλων Δεδομένων, το Big Data του Δημοσίου. Στο πλαίσιο του προγράμματος αυτού, έχει ζητηθεί από όλα τα υπουργεία να καταγράψουν ποια είναι τα προβλήματα τα οποία σήμερα αντιμετωπίζουν και θεωρούν πως μπορούν να λυθούν με ή χωρίς χρήση τεχνητής νοημοσύνης, τί δεδομένα διαθέτει ο κάθε φορέας του Δημοσίου, σήμερα. «Δεν είναι απόλυτα σίγουρο πως όλοι έχουμε πλήρη εικόνα για τα δεδομένα του Δημοσίου και που αυτά φυλάσσονται. Άρα, αυτή η καταγραφή θα βοηθήσει ακριβώς, στο να γίνουν ακόμη ασφαλέστερα τα δεδομένα αυτά», ανέφερε ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης.
Data Classification
Τα μέλη της κοινοβουλευτικής επιτροπής ενημερώθηκαν επίσης για την κατηγοριοποίηση των δεδομένων. «Ποια δεδομένα θα μπορούσαν να είναι ανοικτά; Το Data Classification, στην ουσία η κατηγοριοποίηση των δεδομένων, έτσι ώστε, να μπορούμε να έχουμε πολύ καλύτερη εικόνα στα δεδομένα τα οποία θα πρέπει να μείνουν κλειστά. Θα πρέπει να διασφαλιστούν ακόμα περισσότερο και για όλα τα υπόλοιπα τα οποία μπορούν να είναι ανοιχτά δεδομένα και όλα αυτά βέβαια, έρχονται να ακουμπήσουν στην Ευρωπαϊκή και ελληνική πρωτοβουλία, για τα εργοστάσια τεχνητής νοημοσύνης και τον υπερυπολογιστή μας, τον ΔΑΙΔΑΛΟ», είπε ο κ. Παπαστεργίου.
To σχέδιο νόμου εγκρίθηκε κατά πλειοψηφία επί της αρχής στην κοινοβουλευτική επιτροπή, με τις ψήφους της Νέας Δημοκρατίας. Επιφύλαξη για την τελική της στάση στη ολομέλεια δήλωσε η αντιπολίτευση, με εξαίρεση το ΚΚΕ και τη Νέα Αριστερά που το απορρίπτουν εξ αρχής.
Είναι αναγκαιότητα να βάλουμε σε μια σειρά τα δεδομένα, στον ευρύτερο δημόσιο τομέα και τον ιδιωτικό, επέμεινε ο Δ. Παπαστεργίου και επέμεινε και στην ανάγκη να υπάρξουν διαδικασίες για την ασφαλή διακίνηση και τη διαχείριση των δεδομένων. Επανέλαβε ότι τα δεδομένα θα συνεχίσουν να ανήκουν στους οργανισμούς κα τους φορείς που σήμερα τα διαθέτουν και το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης εκείνο που θα κάνει θα είναι να διαμεσολαβήσει, να ενημερώσει και να στηρίξει το κάθε υπουργείο στις αποφάσεις που θα πάρει για τα δεδομένα του, τηρώντας τη βασική αρχή ότι «πρέπει να ανοίξουμε δεδομένα, για να μπορέσουμε να προσφέρουμε περαιτέρω υπηρεσίες, να βελτιώσουμε υπηρεσίες και προϊόντα».
Φορείς διαμεσολάβησης, τέλος στο “μονοπώλιο”
Με το νομοσχέδιο ορίζεται το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης ως αρμόδια αρχή για τις υπηρεσίες διαμεσολάβησης δεδομένων, «χωρίς να θίγονται οι εξουσίες των ανεξαρτήτων αρχών, όπως της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και της Επιτροπής Ανταγωνισμού, καθώς και της Εθνικής Αρχής Κυβερνοασφάλειας» (σ.σ εισηγητική έκθεση). Ενόψει της αυξημένης τεχνογνωσίας του εν λόγω υπουργείου σε θέματα προστασίας δεδομένων και ψηφιακής ρύθμισης, κρίνεται σκόπιμη η ανάθεση σε αυτό της εποπτείας των παρόχων υπηρεσιών διαμεσολάβησης δεδομένων.
Νωρίτερα σήμερα ο κ. Παπαστεργίου εξήγησε στη Βουλή: «Δεν ισχύει ότι το κράτος δίνει τα περισσότερα δεδομένα και λιγότερο ο ιδιωτικός τομέας. Το κράτος απλά έχει πολύ περισσότερα δεδομένα, σε σχέση με τον ιδιωτικό τομέα. Ένα πολύ βασικό χαρακτηριστικό των υπηρεσιών διαμεσολάβησης, των εταιρειών που θα αναλάβουν να κάνουν αυτή τη δουλειά είναι ότι ακριβώς δεν έχουν δικαίωμα να χρησιμοποιήσουν αυτά τα δεδομένα για λόγους ανταγωνισμού. Ίσα ίσα είναι ποινή το να χρησιμοποιούν ή να μονοπωλούν τα δεδομένα. Γι’ αυτό γίνονται οι φορείς διαμεσολάβησης, για να σπάσουν τα μονοπώλια, γιατί μέχρι σήμερα όντως υπήρχαν κάποιοι που διέθεταν περισσότερα δεδομένα ή είχαν ευκολότερη πρόσβαση σε κάποια δεδομένα. Πλέον, αυτό το πράγμα ανοίγει και δημιουργείς μεγαλύτερη αγορά και συνθήκες υγιούς ανταγωνισμού. Δεν αφορά μόνο τους μεγάλους».
Για παράδειγμα, αν μια εταιρεία θέλει να ασχοληθεί με τον αγροδιατροφικό τομέα και θέλει δεδομένα, σε σχέση με την παραγωγή, για τα λιπάσματα, τις αρρώστιες που πλήττουν την παραγωγή, αυτά είναι δεδομένα ανοιχτά τα οποία θα μπορεί να ζητήσει από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης για να μπορέσει να προχωρήσει περαιτέρω. Ή ένας φορέας που θέλει να ασχοληθεί με την πολιτική προστασία, θα μπορούσε να συνδυάσει ανοιχτά δεδομένα από το νέσο σύστημα μικροδορυφόρων της χώρας, από τους 80 νέους μετεωρολογικούς σταθμούς που έχουν παραδοθεί στην Πολιτική Προστασία ή αν θέλει μετεωρολογικά δεδομένα από την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία για να δημιουργήσει μια εφαρμογή πρόληψης ακραίων καιρικών φαινομένων και ειδοποίησης του κοινού. Όλα αυτά είναι μικρά παραδείγματα για το πως θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν δεδομένα η μικρή και μεσαία επιχειρηματικότητα, ανέφερε ο υπουργός.
Κατά τη σημερινή συνεδρίαση της κοινοβουλευτικής επιτροπής, ο κ. Παπαστεργίου είπε επίσης ότι σκοπός να ανοίξουν δεδομένα είναι να παράξουν πλούτο. «Επενδύουμε ως κράτος να ανοίξουν δεδομένα, για όποιον θέλει να τα χρησιμοποιήσει, μικρό ή μεγάλο. Δεν σημαίνει ότι από τα ανοιχτά δεδομένα, πρέπει σώνει και καλά το κράτος να κερδίζει. Μπορεί να κερδίζει εμμέσως. Μπορεί μια εταιρεία να πάρει ανοιχτά δεδομένα να παράξει μια εφαρμογή, η οποία θα βοηθήσει το κοινωνικό σύνολο. Και πάλι κερδισμένο είναι το κράτος», είπε ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης.
Στο Λαύριο η καρδιά της τεχνητής νοημοσύνης
Ο κ. Παπαστεργίου σημείωσε ότι την Τετάρτη υπογράφονται στο Λαύριο και οι συμβάσεις για τα εργοστάσια Τεχνητής Νοημοσύνης. Είναι οι συμβάσεις με την τεχνική εταιρεία που θα ανακατασκευάσει το κτήριο αλλα και με την εταιρεία που πήρε τον διαγωνισμό για τον υπερυπολογιστή. «Εκεί πέρα γίνεται η καρδιά του συστήματος τεχνητής νοημοσύνης της χώρας, μια κρατική υποδομή, η οποία θα διαθέτει δωρεάν αυτή την ισχύ για όλους όσοι θέλουν να ξεκινήσουν, δεν έχουν τους πόρους να καλύψουν τις απαιτήσεις της τεχνολογίας και φυσικά θα μπορούν να έχουν και τα δεδομένα, γιατί η Τεχνητή Νοημοσύνη θέλει και υπερυπολογιστική ισχύ, θέλει και δεδομένα», υπογράμμισε ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης.
