Δημοσιεύτηκε στην έντυπη εφημερίδα Today Press
του Δημήτρη Καμπουράκη
Ο τυφώνας Τραμπ μπήκε για τα καλά στην ζωή μας. Έφερε μαζί του έναν φοβερό εμπορικό πόλεμο, τεράστιες αλλαγές στην παγκόσμια οικονομική αρχιτεκτονική, γεωπολιτικές ανακατατάξεις άγνωστου ακόμα βάθους και αποτελεσμάτων, φόβους και απορίες για το που πάει ο κόσμος, φοβερή νευρικότητα στις αγορές, βίαια ανεβοκατεβάσματα στα χρηματιστήρια, έφερε προειδοποιήσεις, καταστροφολογικές αναλύσεις, απειλές και (για κάποιους λίγους) ελπίδες. Μέσα σε εξήντα μόλις μέρες θητείας, ο Τραμπ ανακάτεψε τόσο πολύ έναν ολόκληρο πλανήτη, ώστε κάποιοι να μιλούν για το τέλος του κόσμου όπως τον γνωρίσαμε τα τελευταία ογδόντα χρόνια.
Είναι πολύ νωρίς για να βγάλει κανείς οποιοδήποτε συμπέρασμα. Οι εκτιμήσεις και οι αναλύσεις που γίνονται από ειδήμονες σ’ όλο τον πλανήτη δίνουν και παίρνουν, οι πολιτικές ηγεσίες όλων των χωρών προβληματίζονται πώς να πλασαριστούν μέσα στα νέα δεδομένα, οι πολιτικοί και οικονομικοί σύμβουλοι αδυνατούν να δώσουν στους πελάτες τους μια σαφή κατεύθυνση, όλα μοιάζουν ακόμα να βρίσκονται στον αέρα. Άλλοι λένε τον Αμερικανό Πρόεδρο αλλοπρόσαλλο, άλλοι τυχοδιώκτη, άλλοι αδίστακτο, άλλοι επαναστάτη και μεταρρυθμιστή. Στην πραγματικότητα, στεκόμαστε όλοι με κομμένη την ανάσα και περιμένουμε κάθε επόμενη κίνηση του, σίγουροι ότι αυτή θα είναι απρόσμενη και έξω από το κουτί.
Κάποιοι λένε ότι κινείται δίχως καμιά πυξίδα, άλλοι ότι θα βλάψει τους ίδιους τους Αμερικανούς περισσότερο απ’ όσο όλους τους υπόλοιπους λαούς, άλλοι ότι ξεκίνησε σαν θύελλα για να διαπραγματευτεί στην συνέχεια από θέση ισχύος αλλά με όρους λογικής, άλλοι ότι βρήκε απλώς έναν ρηξικέλευθο τρόπο για να αντιμετωπίσει τα τεράστια οικονομικά προβλήματα της υπερδύναμης που διευθύνει, όταν όλοι οι προηγούμενοι Πρόεδροι τα έβαζαν κάτω απ’ το χαλί με αποτέλεσμα να τα διογκώνουν. Την τελευταία βδομάδα ο πλανήτης χορεύει στον ρυθμό των δασμών που αρχικά επέβαλε και των δασμών που –ως απάντηση- ήρθαν από τις θιγόμενες χώρες προς τις ΗΠΑ.
Προηγουμένως είχαμε ζήσει την αλλαγή του τρόπου που ασκείται η διπλωματία, (με κορυφαίο παράδειγμα την δημόσια συνομιλία του με τον Ζελένσκι), την επαναφορά της πολιτικής των κανονιοφόρων (με τις δηλώσεις του για την Ισλανδία και την διώρυγα του Παναμά), την κατάρρευση της woke ατζέντας μέσα στην Αμερική, την σκλήρυνση των μεταναστευτικών πολιτικών σε σημείο αγριότητας, αλλά και την άμεση επέμβαση του ίδιου και των συνεργατών του στα εσωτερικά πολιτικά πράγματα ξένων χωρών. Ζήσαμε επίσης και την λογική ενός κόσμου δίχως συμμαχίες, καθώς ο Τραμπ πρώτα απ’ όλα τα έβαλε με τους διαρκείς συμμάχους της χώρας του (Μεξικό, Καναδά, Ευρώπη). Όλα τούτα έκαναν τεράστια εντύπωση, όμως αυτό που πραγματικά αναστάτωσε την υφήλιο ήταν η διεθνής οικονομική του πολιτική.
Ότι η οικονομική πολιτική των δασμών θα φέρει πληθωρισμό και πιθανότατα ύφεση στην διεθνή οικονομία, θεωρείται δεδομένο. Καμιά οικονομική ανάλυση, όσο φιλοτραμπικά κι αν μπατάρει, δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι αυτά θα αποφευχθούν. Απλώς το επιτελείο του Αμερικανού Προέδρου θεωρεί ότι αυτά θα είναι προσωρινά και ότι αποτελούν το απαραίτητο πικρό «χάπι» για να θεραπευτεί η βαριά νοσούσα Αμερικανική οικονομία. Το έγραψε άλλωστε και σε προσωπική ανάρτηση, όταν άρχισαν οι χρηματιστηριακές αναταράξεις στα διεθνή χρηματιστήρια. Η αλήθεια είναι ότι τα οικονομικά μεγέθη της υπερδύναμης είναι τραγικά. Οι ΗΠΑ, με ΑΕΠ περίπου 29 τρις δολάρια, έχουν ένα χρέος πάνω από 35 τρις δολάρια. Το κράτος τους, που χρειάζεται δαπάνες περί τα 6 τρις το χρόνο, παράγει ένα έλλειμμα της τάξης των 2 τρις δολαρίων ετησίως. Το εμπορικό τους έλλειμμα ξεπερνά το 1 τρις δολάρια.
Αν η Ελλάδα ή οποιαδήποτε άλλη μικρή χώρα είχε αυτή την οικονομική εικόνα, θα είχε από καιρό περιπέσει σε καθεστώς μνημονίων. Για μια μικρή χώρα, η μόνη αντιμετώπιση μιας τέτοιας εσωτερικής οικονομικής κατάστασης είναι η μείωση της ενεργούς ζήτησης μέσω της μείωσης των εισοδημάτων, η μείωση όλων των κρατικών δαπανών και η αύξηση της φορολογίας. Οι ΗΠΑ όμως είναι πολύ μεγάλη και κομβική χώρα, για να μπει σε τέτοιο σπιράλ. Μαζί της θα καταρρεύσει ο πλανήτης. Ο Τραμπ από την άλλη δεν είναι ο άνθρωπος των ήπιων προσαρμογών, εξάλλου κέρδισε τις εκλογές υποσχόμενος μειώσεις φόρων, δουλειά και πλούτο σε όλους τους Αμερικανούς. Οπότε ακολουθεί μια ρηξικέλευθη πολιτική που στόχο έχει να βάλει όλο τον υπόλοιπο πλανήτη να πληρώσει τα δικά του ελλείμματα, έχοντας την απλοϊκή δικαιολογία ότι ως τώρα άπαντες είχαν πιάσει κορόιδο την χώρα του και την απομυζούσαν. Αυτό το αφήγημα είναι και το μόνο που μπορεί να περάσει στο εσωτερικό του ακροατήριο, με βάση όσα τους έλεγε ως τώρα.
Ότι αυτή η πολιτική θα δημιουργήσει οικονομικά προβλήματα στις υπόλοιπες χώρες είναι δεδομένο, όμως αυτό δεν απασχολεί τον Τραμπ. Το America first εκεί στηρίζεται. Αυτό που αποτελεί μέγα ερωτηματικό, είναι αν αυτή η πολιτική θα αναστήσει ή θα καταβαραθρώσει χειρότερα την ίδια την Αμερική, για χάρη της οποίας υποτίθεται ότι εφαρμόζεται. Στην επισήμανση ότι οι δασμοί θα ανεβάσουν τις τιμές των προϊόντων που αγοράζουν οι υπήκοοι του, διότι κατασκευάζονται στο εξωτερικό κι ας ανήκουν σε Αμερικάνικες εταιρείες, ο Τραμπ απαντά ότι αυτή η πολιτική θα εξαναγκάσει τις Αμερικάνικες εταιρείες να επαναπατρίσουν την παραγωγή τους. Επίσης ότι θα φέρει ξένες επενδύσεις, διότι όποιος θέλει να πουλάει στην τεράστια και πλούσια Αμερικάνικη αγορά, θα πρέπει να παράγει τα προϊόντα του εντός της Αμερικανικής επικράτειας. Και αυτά θα φέρουν νέα εργοστάσια και δουλειές στους Αμερικανούς.
Έτσι περιγράφεται χοντρικά ο στόχος της πολιτικής δασμών του Τραμπ, που όμως στην πράξη δεν είναι τόσο εύκολα εφαρμόσιμος. Ο διεθνής τύπος βρίθει αναλύσεων που εξηγούν ότι ένα I-phon ή ένα παντελόνι τζιν που θα κατασκευάζεται πλέον στις ΗΠΑ, μπορεί να φέρει κάποιες καινούριες θέσεις εργασίας, όμως δεν μπορεί να είναι φθηνότερο απ’ αυτό που φτιάχνεται στο Βιετνάμ ή στην Κίνα με το χαμηλά αμειβόμενο εργατικό δυναμικό. Ούτε μπορούν να μεταφερθούν ολόκληρα εργοστάσια στην άλλη άκρη του κόσμου μέσα σε μια μέρα. Άρα οι Αμερικανοί θα βιώσουν υψηλότερες τιμές προϊόντων έτσι κι αλλιώς. Παράλληλα, όλη αυτή η αντιπαλότητα που πηγάζει από τις ΗΠΑ εναντίον παλιών της συμμάχων, ενδέχεται να μειώσουν ην παγκόσμια επιρροή τους και να οδηγήσουν σε σταδιακή απομόνωση τους που ποτέ δεν είναι κερδοφόρα για τις οικονομίες.
Για να μην μακρηγορούμε πάντως, είναι πολύ νωρίς για να καταλήξουμε σε κάποιο ασφαλές συμπέρασμα. Αυτή την στιγμή ο κόσμος ζει μέσα στην ανασφάλεια και την νευρικότητα που φέρνει η αλλαγή παγκόσμιων δεδομένων, αλλά ως εκεί. Ευχάριστες και δυσάρεστες εκπλήξεις, είναι όλες μέσα στο πρόγραμμα. Οι Κινέζοι, μεγάλοι εχθροί του Προέδρου Τραπ, έχουν μια πολύ χαριτωμένη παροιμία. «Σε καταριέμαι να ζήσεις σε ενδιαφέροντες καιρούς.» Σε τέτοιους ζούμε.
