Δημοσιεύτηκε στην έντυπη εφημερίδα Today Press
Γράφει ο Δρ Αθανάσιος .Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος- Γεωστρατηγικός Αναλυτής / Ειδικός σε θέματα παγκόσμιας ασφάλειας
Αφού ο Πούτιν απάντησε στις εκκλήσεις του Κιέβου και της Δύσης για εκεχειρία 30 ημερών προτείνοντας απευθείας συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη στις 15 Μαΐου, ο Ζελένσκι ανταπέδωσε λέγοντας ότι θα είναι στην Τουρκία και προκάλεσε τον Πούτιν να τον συναντήσει πρόσωπο με πρόσωπο για πρώτη φορά από το 2019.
Ο Πούτιν ακολούθησε αυτό που πιθανώς θεωρεί ως την καλύτερη διέξοδο από μία δύσκολη στροφή , απορρίπτοντας ουσιαστικά την πρόταση του Ζελένσκι και έστειλε μια αντιπροσωπεία χαμηλότερου επιπέδου της οποίας τα λεχθέντα τα και γραφόμενα διαχρονικά από τα μέλη της συμπληρώνουν ολόκληρους τόμους με τους μαξιμαλιστικούς στόχους του Πούτιν στον πόλεμο, που είναι ήδη στον τέταρτο χρόνο από τότε που ξεκίνησε η πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022.
Το αποτέλεσμα των απευθείας συνομιλιών μεταξύ δύο προέδρων των οποίων η αμοιβαία δυσαρέσκεια είναι προφανής θα ήταν δύσκολο να προβλεφθεί, αλλά η απουσία μιας τέτοιας συνάντησης – και η σύνθεση της διαπραγματευτικής ομάδας που έστειλε ο Πούτιν – υποδηλώνει ότι οι πιθανότητες για κάποια οριακή συμφωνία είναι απειροελάχιστες.
Γιατί δεν πήγε ο Πούτιν;
Ο κύριος λόγος για την απόφαση του Πούτιν μπορεί να είναι αρκετά απλός: Δεν θέλει να φαίνεται ότι ακολουθεί τις προτάσεις του Ζελένσκι. Μπορεί επίσης να μην θέλει να φαίνεται ότι αναγνωρίζει τη νομιμότητα του Ζελένσκι, την οποία έχει αμφισβητήσει επανειλημμένα, -αν και εντελώς αβάσιμα,- κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, του οποίου η υπόσχεση να μεσολαβήσει για τον τερματισμό του μεγαλύτερου πολέμου στην Ευρώπη από το 1945, έχει οδηγήσει σε μια κινητικότητα της διπλωματίας για τη αποκλιμάκωση και τερματισμό της σύγκρουσης, από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του για δεύτερη φορά τον Ιανουάριο, υποστήριξε ότι θα μπορούσαν οι Πούτιν και Ζελένσκι να συναντηθούν.
Επίσης ο Πούτιν προφανώς εκτίμησε ότι το κόστος των δια ζώσεις συνομιλιών με τον Ζελένσκι θα υπερτερούσε των πλεονεκτημάτων μιας πιθανής τριμερούς συνάντησης .
Αντί να ταξιδέψει στην Τουρκία, ο Πούτιν έστειλε μια αντιπροσωπία που ήταν σκόπιμα χαμηλού επιπέδου: Δεν περιελάμβανε τον Υπ.Εξ. Σεργκέι Λαβρόφ ή τον κορυφαίο σύμβουλο εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής του Κρεμλίνου, στρατηγό εα Γιούρι Ουσακόφ.
Περιλάμβανε τουλάχιστον δύο μέλη της ομάδας που διεξήγαγαν τις πιο άμεσες ειρηνευτικές συνομιλίες με την Ουκρανία.το 2002. Η προσπάθεια αυτή ξεκίνησε λίγες ημέρες μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή και περατώθηκε περίπου δύο μήνες αργότερα, καθώς οι πλευρές διαπληκτίστηκαν για σημαντικά και ευαίσθητα σημεία ,και εν μέσω αποκαλύψεων των θηριωδιών που διέπραξαν Ρώσοι στρατιώτες στην Μπούτσα, μια πόλη που την εγκατέλειψαν καθώς αποσύρονταν από τη βόρεια Ουκρανία μετά την αποτυχία τους να καταλάβουν το Κίεβο.
Όταν ο Πούτιν ζήτησε απευθείας συνομιλίες σε μια ανακοίνωση στη μέση της νύχτας στις 11 Μαΐου, τις χαρακτήρισε ως επανάληψη των διαπραγματεύσεων του 2022, που διεξήχθησαν στην Κωνσταντινούπολη.
Με την αποστολή των ίδιων αντιπροσώπων, έστειλε ένα σαφές μήνυμα: Ρεαλιστικό ή μη, η Ρωσία δεν έχει εγκαταλείψει την πρόθεσή της να μετατρέψει την Ουκρανία σε μια χώρα ξεδοντιασμένη στρατιωτικά, περιορισμένη σε κυριαρχία ως και ελάχιστη ή καθόλου πρόσβαση στη δυτική υποστήριξη ασφαλείας.
Στις συνομιλίες του 2022, η Ρωσία απαιτούσε Ουκρανική συνθηκολόγηση με τη μορφή επιβεβλημένης εξουδετέρωσης και αποστρατιωτικοποίησης. Οι όροι αυτοί ήταν προφανώς απαράδεκτοι για την Ουκρανία και θα την είχαν καταστήσει ανυπεράσπιστη σε μια επαναλαμβανόμενη εισβολή. Η Ουκρανία είναι σε πολύ καλύτερη θέση τώρα, ώστε να αντισταθεί στις απαιτήσεις για συνθηκολόγηση μέσω αποστρατιωτικοποίησης και εξουδετέρωσης.
Ο επικεφαλής της Ρωσικής αντιπροσωπείας, σύμβουλος του Κρεμλίνου Βλαντίμιρ Μεντίνσκι, ηγήθηκε επίσης της ομάδας της Μόσχας στις συνομιλίες του 2022. Την επόμενη χρονιά, δημοσίευσε ένα εγχειρίδιο ιστορίας που απηχούσε τις ψευδείς αφηγήσεις που έχει διαδώσει ο Πούτιν, περιγράφοντας τη σύγχρονη Ουκρανία ως “υπερεθνικιστικό-ναζιστικό΄ κράτος” και ένα “αντι-Ρωσικα κατασκεύασμα που δημιουργήθηκε από τη Δύση”.
Σε μια πρόσθετη, σκληροπυρηνική στροφή, η Ρωσική αντιπροσωπεία στην Κωνσταντινούπολη περιλαμβάνει τώρα τον επικεφαλής της στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών, γνωστή ως GRU ναύαρχο εα Κουστιούκοφ Κανένας γνωστός αξιωματικός των μυστικών υπηρεσιών δεν συμμετείχε στις συνομιλίες του 2022, και κανένας δεν ήταν στην αντιπροσωπεία του Κιέβου αυτή τη φορά.
Ο Πούτιν προέδρευε το βράδυ της περασμένης Τετάρτης σε ειδική σύσκεψη για τις επικείμενες συνομιλίες Ρωσίας-Ουκρανίας, και παρόντες ήσαν ο υπεξ Σεργκεί Λαβροφ, ο υπουργός άμυνας Αντρέι Μπελούσοφ, ο αρχηγός της μυστικής υπηρεσίας FSB Αλεξάντερ Μπορτνίκοφ,ο επικεφαλής της προεδρικής φρουράς Βίκτορ Ζολότοφ και ο αρχηγός των ενοπλων δυνάμεων στρατηγός Βαλέρι Γκεράσιμοφ.
Το μήνυμα του Βλαντίμιρ Πούτιν ήταν σαφές: Δεν εκλαμβάνει σοβαρά τις διαπραγματεύσεις, και από το 2022 δεν έχει χάσει την διακαή επιθυμία του να ταπεινώσει τους Ουκρανούς .Η αντιπροσωπεία είχε επίσης ένα ουσιαστικό μήνυμα. Όπως είπε ο Πούτιν, θα επιμείνει στις ίδιες συνθήκες όπως στην Κωνσταντινούπολη πριν από τρία χρόνια, συμπεριλαμβανομένων όλων εκείνων που είναι απαράδεκτες για την Ουκρανία , για παράδειγμα, περιορίζοντας το μέγεθος του στρατού της..
Ο Ζελένσκι, σχολιάζοντας τη Ρωσική αντιπροσωπεία μετά την άφιξή του στην Άγκυρα στις 15 Μαΐου για συνομιλίες με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, είπε ότι “όλα μοιάζουν με απάτη”.
Κίνδυνος και Ανταμοιβή
Αποκρούοντας την πρόκληση από τον Ζελένσκι, ο Πούτιν εξήλθε από τη δύσκολη διπλωματική κατάσταση στην οποία είχε εμπλακεί, και γενικά ι θα συνεχίσει να λέει ψέματα και να πολεμά κατά της Ουκρανία.
Αναλυτές λένε ότι η απόφαση θα μπορούσε ενδεχομένως να γυρίσει μπούμερανγκ. Για τον Πούτιν, αυτή μπορεί να είναι μια ακόμη προσεκτικά υπολογισμένη κίνηση για να δείξει ότι ελέγχει τους μοχλούς αυτού του πολέμου. Ωστόσο, παίζει ένα παιχνίδι υψηλού κινδύνου. Ο Ρώσος πρόεδρος έχει υπολογίσει μέχρι στιγμής ότι ο Ντόναλντ Τραμπ, είναι απρόθυμος να κλιμακώσει τη σύγκρουση, και θα συνεχίσει να ανέχεται τις προσβολές και τη βάναυση συμπεριφορά του Πούτιν κατά της Ουκρανίας.
Αλλά η απόφαση του Πούτιν θα μπορούσε επίσης να θεωρηθεί από τον Τραμπ και άλλους στην κυβέρνησή του ως σκόπιμη προσβολή. Θα μπορούσε να αναγκάσει τελικά τον Τραμπ να αναλάβει δράση εναντίον των Ρώσων. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει πρόσθετες κυρώσεις και ενδεχομένως αύξηση του ποσού των Αμερικανικών όπλων που ο Τραμπ επιτρέπει στην Ουκρανία να αγοράσει.
Πριν από την εντολή του Πούτιν που παρουσίασε την αντιπροσωπεία για τις συνομιλίες της Κωνσταντινούπολης, Ουκρανοί αξιωματούχοι και Ευρωπαίοι υποστηρικτές του Κιέβου δήλωσαν ότι αν ο Πούτιν μείνει μακριά των συνομιλιών , θα σήμαινε ότι δεν είναι σοβαρός για την αναζήτηση ειρήνης.
Η κορυφαία διπλωμάτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Εσθονή Κάγια Κάλας, ήταν βέβαιη ο Πούτιν δεν θα εμφανιστεί στη συνάντηση, καθώς “η Ρωσία παίζει σαφώς παιχνίδια, προσπαθώντας να κερδίσει χρόνο και δεν ενδιαφέρεται για την ειρήνη”
Παρόλα αυτά, ο Πούτιν μπορεί να ελπίζει ότι ο Τραμπ — ο οποίος χρησιμοποίησε κεφαλαία γράμματα σε μια ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να παροτρύνει την Ουκρανία να συμφωνήσει “αμέσως” αφού ο Πούτιν αγνόησε τις δυτικές εκκλήσεις για κατάπαυση του πυρός 30 ημερών και πρότεινε τις απευθείας συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη στο τέλος θα καταλήξει να κατηγορήσει την Ουκρανία
Αλλά όπως έχουν τα πράγματα, οι προοπτικές για πρόοδο φαίνονται πάρα πολύ αμυδρές.Ο πρωταρχικός στόχος του Ζελένσκι σε αυτό το στάδιο είναι να ωθήσει τη διαδικασία που ξεκίνησε ο Τραμπ προς μια κατάπαυση του πυρός που θα μπορούσε να επιτρέψει μια πραγματική αποτροπή ενάντια στην ανανεωμένη Ρωσική επιθετικότητα..
Στην Κωνσταντινούπολη, λοιπόν, η θέση του Κιέβου είχε σχεδιαστεί για να προβάλλει καλή θέληση προς την Ουάσιγκτον στο να αποτρέψει ένα βαθύτερο ρήγμα με τον Τραμπ, ενώ κατέστη σαφή τον παράλογο μαξιμαλισμό των διαπραγματευτικών θέσεων της Ρωσίας , ενώ αγοράζει χρόνο για τους Ευρωπαίους στο να ενώσουν τις στρατιωτικές τους δυνάμεις για την συγκρότηση μιας πολυεθνικής στρατιωτικής δύναμης.
Ο πρωταρχικός στόχος του Πούτιν είναι να επιτύχει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων αυτό που δεν μπορεί να επιτύχει στο πεδίο της μάχης, δηλαδή τη στείρωση της δυτικής και ιδιαίτερα Ευρωπαϊκής υποστήριξης προς την Ουκρανία.
Για πόσο ακόμη ο Πούτιν θα παίζει με τον χρόνο;
Οι ηγέτες της Βρετανίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Πολωνίας μετέβησαν στο Κίεβο το περασμένο Σαββατοκύριακο για να παραδώσουν ένα άνευ προηγουμένου τελεσίγραφο στο Κρεμλίνο. Ο χρόνος για συζητήσεις τελείωσε, ανακοίνωσαν. Αν ο Πούτιν δεν συμφωνούσε σε μια άνευ όρων κατάπαυση του πυρός 30 ημερών , θα βρεθεί μπροστά σε σκληρές νέες κυρώσεις και αυξημένες μεταφορές δυτικών όπλων στην Ουκρανία.
Για μια στιγμή, φαινόταν πιθανό ότι αυτή η τολμηρή κίνηση θα μπορούσε να αναβιώσει τις παραπαίουσες ειρηνευτικές προσπάθειες. Εξάλλου, αν ο Πούτιν συμφωνούσε σε κατάπαυση του πυρός, ο δρόμος θα ήταν ανοιχτός για πιο ουσιαστικές διαπραγματεύσεις. Αν αρνιόταν, η Δύση θα ήταν πλέον υποχρεωμένη να αυξήσει την πίεση στη Μόσχα και να αναγκάσει τη Ρωσία να επανεξετάσει τη θέση της. Ο Πούτιν, ωστόσο, είχε άλλες ιδέες. Σε μια βιαστική συνέντευξη τύπου στο Κρεμλίνο, επέλεξε να μην αντιμετωπίσει άμεσα το τελεσίγραφο της Δύσης, και αντ” αυτού πρότεινε διμερείς συνομιλίες με την Ουκρανία στη Κωνσταντινούπολη.
Η ανακοίνωση του Πούτιν ότι είναι έτοιμος να επαναλάβει τις διαπραγματεύσεις με τις Ουκρανικές αρχές για πρώτη φορά από τους πρώτους μήνες του πολέμου πέτυχε να επισκιάσει το τελεσίγραφο του Σαββάτου. Υπονόμευσε επίσης κάθε φευγαλέα αίσθηση δυτικής ενότητας και αποφασιστικότητας. Προβλέψιμα, ο Τραμπ ήταν ο πρώτος που έσπασε την κατάταξη, δημοσιεύοντας μια δήλωση που προτρέπει την Ουκρανία να “αποδεχθεί αμέσως ‘ την προσφορά του Πούτιν, προκειμένου να καθοριστεί αν μια ειρηνευτική συμφωνία είναι πραγματικά δυνατή.
Αλλού, η σύγχυση επικράτησε . Ήταν ακόμα στη θέση του το αρχικό τελεσίγραφο; Δεν φαινόταν να υπάρχει σαφής απάντηση. Στο Βερολίνο, Γερμανοί αξιωματούχοι δήλωσαν τη Δευτέρα ότι “το ρολόι χτυπάει’, αλλά στη συνέχεια δεν προέβησαν σε καμία ενέργεια Το κουαρτέτο του Κιέβου αποφάσισε αθόρυβα να περιμένει μέχρι τη Κωνσταντινούπολη πριν προβεί σε οποιαδήποτε ενέργεια. Αυτό ήταν ακριβώς το αντίθετο από τις περίφημες συμβουλές εξωτερικής πολιτικής του αείμνηστου προέδρου των ΗΠΑ Tεοντόρ Ρούζβελτ που έλεγε “μίλησε χαλαρά και να έχεις ιένα μεγάλο ραβδί”. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες είχαν επιλέξει να μιλήσουν πολύ δυνατά, αλλά δεν κουβαλούσαν καθόλου ραβδί.
Η υπεκφυγή του Πούτιν στο τελεσίγραφο κατάπαυσης του πυρός του περασμένου Σαββατοκύριακου ήταν απολύτως σύμφωνη με την προσέγγισή του σε ολόκληρη την ειρηνευτική διαδικασία υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Από τότε που ξεκίνησαν για πρώτη φορά οι δοκιμαστικές συνομιλίες τον Φεβρουάριο, ο Πούτιν έχει εκφράσει βερμπαλιστικά την υποστήριξή του στην ειρήνη. Ταυτόχρονα, έχει προσφέρει απαράδεκτες και ανερμάτιστες δικαιολογίες και παρουσίασε έναν μακρύ κατάλογο πρόσθετων απαιτήσεων και άθλιων αφηγημάτων που καθιστούν την πραγματική πρόοδο προς μια ειρηνική διευθέτηση του πολέμου ουσιαστικά αδύνατη. Κάποια στιγμή, αμφισβήτησε ακόμη και τη νομιμότητα των Ουκρανικών αρχών και υποστήριξε ότι το Κίεβο θα πρέπει να τεθεί υπό τη διοίκηση των Ηνωμένων Εθνών.
Αντίθετα, η Ουκρανία έχει επιδείξει μια σοβαρή ετοιμότητα να κάνει συμβιβασμούς προς το συμφέρον της ειρήνης. Το Κίεβο έχει αναγνωρίσει ότι οποιαδήποτε διευθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων πιθανότατα θα αφήσει τις κατεχόμενες από τη Ρωσία περιοχές της Ουκρανίας υπό τον de facto έλεγχο του Κρεμλίνου, και έχει υποστηρίξει μια πρόταση των ΗΠΑ για μια άνευ όρων κατάπαυση του πυρός 30 ημερών. Στο σημερινό κλίμα, ακόμη και οι πιο μετριοπαθείς παρατηρητές δεν μπορούν παρά να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι ο Πούτιν είναι πλέον το κύριο εμπόδιο για την ειρήνη.
Υπό λογικές συνθήκες , οι όποιες διαπραγματεύσεις είναι πολύ πιθανό να τερματιστούν ασαφώς, με τη Ρωσική αντιπροσωπεία να προσφέρει αρκετές ψεύτικες ελπίδες για να δικαιολογήσει έναν ακόμη γύρο χρονοβόρων συναντήσεων. Το πραγματικό ερώτημα είναι πόσο καιρό θα επιτραπεί στον Πούτιν να συνεχίσει να εμπλέκεται σε τακτική κωλυσιεργίας πριν τελικά εξαντληθεί η δυτική υπομονή.
Θα πρέπει να είναι προφανές μέχρι τώρα ότι ο Πούτιν δεν έχει γνήσιο ενδιαφέρον για τον τερματισμό του πολέμου. Αρνείται να προσφέρει οποιεσδήποτε ουσιαστικές παραχωρήσεις και συνεχίζει να επιμένει στους μαξιμαλιστικούς όρους ειρήνης που θα άφηναν τη μεταπολεμική Ουκρανία διχοτομημένη, αφοπλισμένη, απομονωμένη και ανυπεράσπιστη απέναντι στη μελλοντική Ρωσική επιθετικότητα. Δεν απαιτεί πολλή φαντασία για να προβλέψουμε ακριβώς τι έχει σχεδιάσει ο Πούτιν για την Ουκρανία αν πληρούνται οι προϋποθέσεις του.
Όποιος πιστεύει ότι ο Πούτιν είναι πρόθυμος να συμβιβαστεί για την Ουκρανία σαφώς δεν κατανοεί τη βαθιά αναθεωρητική κοσμοθεωρία του ή τις αυτοκρατορικές φιλοδοξίες του. Ενώ οι δυτικοί ηγέτες μιλούν για την ανάγκη διπλωματικού διαλόγου και αμοιβαίων παραχωρήσεων, ο ίδιος ο Πούτιν βλέπει την τρέχουσα εισβολή με πολύ πιο υπαρξιακούς όρους ως ιστορική αποστολή για την αντιστροφή της Σοβιετικής κατάρρευσης και την αναβίωση της Ρωσικής Αυτοκρατορίας.
Είναι απόλυτα ευτυχής να διασκεδάσει την ιδέα των διαπραγματεύσεων προκειμένου να κερδίσει χρόνο και να αποδυναμώσει τη δυτική αποφασιστικότητα, αλλά στην πραγματικότητα δεν έχει καμία πρόθεση να σταματήσει μέχρι να καταστραφεί η Ουκρανική κρατική υπόσταση. Ο Τραμπ έχει καταβάλει μια νόμιμη προσπάθεια για να μεσολαβήσει για μια γενναιόδωρη ειρήνη, αλλά έχει έρθει τώρα η ώρα να αναγνωρίσει ότι ο Πούτιν δεν διαπραγματεύεται με καλή πίστη και θα ανταποκριθεί μόνο στη γλώσσα της δύναμης.
