Δημοσιεύτηκε στην έντυπη εφημερίδα Today Press
Γράφει ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός αναλυτής
Ειδικός σε θέματα παγκόσμιας και περιφερειακής ασφάλειας
Η κατάσταση στη ανατολική Λιβύη / Κυρηναϊκή είναι τραγική. Το μείζον θέμα της παράνομης διακίνησης πληθυσμού από την περιοχή του Τομπρούκ, προς τη Γαύδο και τα νότια παράλια της Κρήτης / Λιβυκό πέλαγος είναι εκρηκτικό και οφείλεται σε πολλές παραμέτρους όπως πολιτικές, φυλετικές, μεθοριακές, στρατιωτικές, εμφυλιοπολεμικές, περιβαλλοντικές, αποσταθεροποιητική παρουσία και εμπλοκή τρίτων δυνάμεων (πχ Ρωσία-Τουρκία κα.)
Στην περίοδο μετά το τέλος του Καντάφι το 2011 η χώρα του Μαγκρέμπ έχει γίνει ο κύριος διάδρομος για την παράνομη μετανάστευση προς την Ευρώπη από την αφρικανική ήπειρο. Μέχρι σήμερα, οι ευρωπαϊκές προσπάθειες για τον περιορισμό της λαθραίας διακίνησης και εμπορίας μεταναστών έχουν αντιμετωπίσει τα συμπτώματα και όχι τις αιτίες. Οι μεταναστευτικές ροές έχουν περιοδικά αποτύχει λόγω μιας σειράς διεθνών πολιτικών παρεμβάσεων που έχουν εδραιώσει τη σύγκρουση.
Αυτό έχει τελικά κάνει το ζήτημα της μετανάστευσης πιο δύσκολο να επιλυθεί, καθώς οι Λίβυοι παράγοντες επιδιώκουν να αξιοποιήσουν τις πρακτικές λαθραίας διακίνησης και καταπολέμησης της μετανάστευσης για οικονομική και πολιτική υποστήριξη και προφανώς σε υπηρεσία ύπουλων, και υβριδικών κινήσεων και άνομων συμφερόντων διαφόρων πολεμάρχων, διακινητών, εγκληματικών στοιχείων ,τρομοκρατών αλλά και των Ρωσικών και Τουρκικών επιδιώξεων στην περιοχή της βόρειας Αφρικής και της ανατολικής Μεσογείου.
Για να κατανοηθεί η ανάπτυξη των δικτύων λαθραίας διακίνησης και εμπορίας μεταναστών μέσω της Λιβύης, χρησιμοποιούνται στο εσωτερικό της χώρας τρεις βασικοί κόμβοι διέλευσης: Κούφρα, Σεμπά και Ζαουίγια. Από το τις δυο πρώτες νότιες περιοχές της Λιβύης κατευθύνονται τα μαζικά μεταναστευτικά κύματα στο Τομπρούκ, και από αυτό το σημαντικό λιμάνι προς τη νότια Κρήτη.
Στη Λιβύη – παρά τη διαίρεση σε Τριπολιτάνα (δυτική με ισχυρή Τουρκική και Ιταλική εμπλοκή ),Φεζάν (νότια και άντρο παρανομίας προς υποσαχάριο Αφρική, Σουδάν) και Κυρηναϊκή/ Χαφταρστάν (ανατολικά) το συνολικό τοπίο είναι σε συνεχή αστάθεια, τοπικούς πολέμους, εκτεταμένη διαφθορά υπερδιέγερση βίαιων και ατάκτων οργανώσεων ως και φυλετικών στοιχείων ,διακίνηση όπλων ,ναρκωτικών ορυκτών, πολύτιμων λίθων κα.
Η τρέχουσα χαοτική κατάσταση στην ακτή του Τομπρούκ οφείλεται σε πάρα πολλούς λόγους όπως:
* Ρωσική ύπουλη στάση για μεταφορά παράτυπων μεταναστών για να προκληθεί πρόβλημα στη χώρα μας και στην Ευρώπη. Ο Πούτιν από τη Σκανδιναβική μέχρι την ανατολική Μεσόγειο, έχει εργαλειοποιήσει το μεταναστευτικό, ως απειλή για αστάθεια και πρόκληση εντάσεων στην Ευρώπη.
* Εκμετάλλευση του γνωστού τυχοδιώκτη ,παράνομου αποσχιστή Χαλίφα Χαφτάρ που έχει συγκλίνει και υπηρετεί τα Ρωσικά συμφέροντα, ιδιαίτερα μετά την πτώση του Άσαντ στη Συρία , και ο οποίος προβαίνει σε συνεχείς εκβιασμούς για να αποκομίζει προσωπικά, οικογενειακά και φυλετικά οφέλη.
* Εκτεταμένος δεκαετής και πλέον πόλεμος στο Σουδάν, με γενοκτονικά χαρακτηριστικά και πρωτοφανείς βιαιότητες ανάμεσα στο στρατιωτικό καθεστώς του αντιστράτηγου Μπουρχάν στο Χαρτούμ, και τις Δυνάμεις Ταχείας υποστήριξης (RSF) του διαβόητου εγκληματία πολέμαρχου Χεμέτι/Ντάγκαλο, που υποστηρίζεται από τον Χαφτάρ, τη Ρωσία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.(HAΕ)
* Εμφανέστατες αιγυπτιακές αδυναμίες στη τεράστια συνοριακή ζώνη Αιγύπτου -Σουδάν και Λιβύης.(παρακάτω)
* Και στα 14 λιμάνια της Λιβύης δεν υπάρχει ασφάλεια, και απλούστατα επικρατεί πρωτοφανής παρανομία. Ειδικά σε αυτά της ανατολικής Λιβύης όπως σε Ρας Λανούφ, Τομπρούκ/Χάριγκα, Ντέραα, Βεγγάζη. Αυτά τα λιμάνια τροφοδοτούν τα περάματα των λαθρομεταναστών προς τα νότια των νομών Χανίων, Ηρακλείου και Ρεθύμνου.
* Ο 14 χρόνων (σχεδόν) εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα σε δυτική και ανατολική Λιβύη, σε συνδυασμό με τις αποτυχίες του ΟΗΕ και της ΕΕ να επιτύχουν μία οριακή λύση ωθεί τα πράγματα σε ακραία σενάρια.
Επιπρόσθετα συνεχίζεται με αμείωτη ένταση η πολεμική αντιπαράθεση των φυλών για τον έλεγχο του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, με πρωτοστατούν τα τον Χαφτάρ, που πληρώνει αδρά Ρώσους και Σουδανούς μισθοφόρους για την ασφάλεια του εκκεντρικού καθεστώτος, ενώ δεν αντιμετωπίζει τα προβλήματα επιβίωσης του πληθυσμού της ανατολικής Λιβύης.
* Τέλος το μη-ενδιαφέρον των ΗΠΑ για τη Λιβύη ,και την αποκλιμάκωση της έντασης. Δεν υπάρχει Ενδιαφέρον ούτε από τη Διοίκηση Αφρικής των ΗΠΑ /AFRICOM σε στρατιωτικό πλαίσιο, που εδρεύει στη Στουτγάρδη. Παρά την επίσκεψη του πρώην αρχηγού της CIA Μπιλ Μπερνς πριν 15 μήνες σε Τρίπολη και Βεγγάζη οι διαφορές είναι αγεφύρωτες.
Συμπερασματικά η κατάσταση στο Λιβυκό πέλαγος είναι κρίσιμη και όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοικτά. Η δράση των Ρώσικων μυστικών υπηρεσιών και υποκινητών, Χαφταρικών και διακινητών αποτελεί κρίσιμη ασύμμετρη, μη-γραμμική και υβριδική απειλή για την Κρήτη και την χώρα μας.
Προβλήματα στα σύνορα: Τα σύνορα του Σουδάν, της Λιβύης και της Αιγύπτου συναντώνται στην απέραντη, άνομη, τριγωνική έρημο. τα ΒΡΩΜΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ…..ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΜΕΤΑΞΥ ΑΛΛΩΝ ΚΑΙ ΤΗ ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΤΕΥΣΗ….
Όταν ξέσπασαν για πρώτη φορά οι μάχες μεταξύ του στρατού του Σουδανού αντιστρατήγου Μπουρχάν και των RSF το 2023, ο Χαφτάρ έστειλε στρατιωτικά εφόδια με φορτηγά και αεροπλάνα στους RSF. Αυτές οι προμήθειες μειώθηκαν σταδιακά καθώς οι RSF στράφηκαν σε μια πιο βολική διαδρομή μέσω του γειτονικού Τσαντ. Πιο πρόσφατα, δυνάμεις στη νότια Λιβύη, πιστές στον Χαφτάρ, ενώθηκαν με τους RSF σε επιθέσεις σε συνοριακά σημεία που ελέγχονταν από τον σουδανικό στρατό.
Η κατάληψη του τριγώνου των συνόρων από τους RSF ανησύχησε το Κάιρο. Τώρα, σύμφωνα με πηγή των σουδανικών μυστικών υπηρεσιών, οι RSF έχουν καταλάβει την αεροπορική βάση Maaten al-Sarra στην περιοχή Kufra της νότιας Λιβύης. Αυτή η βάση είναι αναπόσπαστο κομμάτι της προμήθειας όπλων στους παραστρατιωτικούς στο Σουδάν και της εξαγωγής χρυσού από τη χώρα από τα ορυχεία του Νταρφούρ, τα οποία ανήκουν και ελέγχονται από την οικογένεια Νταγκάλο. Αιγύπτιοι αξιωματούχοι έχουν κατηγορήσει τον νεότερο γιο του Χαφτάρ, Σαντάμ, για την επιδρομή στην περιοχή του τριγώνου ενώ στη βάση διαμένουν Ρώσοι στρατιωτικοί και στελέχη της μυστικής υπηρεσίας FSB.
Ο Σαντάμ υπηρετεί ως αρχηγός του επιτελείου στον στρατό του πατέρα του και ελέγχει πολιτοφυλακές, συμπεριλαμβανομένων ισλαμιστών, στη νότια Λιβύη. Θεωρείται ολοένα και περισσότερο διάδοχος του 81χρονου πατέρα του και έχει κερδίσει υποστήριξη στην Ουάσινγκτον και την Άγκυρα. Ένας περιφερειακός αναλυτής, ο οποίος ζήτησε να μην κατονομαστεί για να συζητήσει ένα ευαίσθητο θέμα, μου ανέφερε ότι ο Χαλίφα Χαφτάρ χάνει την εξουσία καθώς μεγαλώνει, με τον έλεγχο να αναλαμβάνεται πλέον από τους τρεις γιους του.
Η σχέση μεταξύ του Σαντάμ Χαφτάρ και των RSF είναι «ένα πρόβλημα». Η Αίγυπτος συνεργάζεται με τον Σαντίκ Χαφτάρ, αλλά ο Σαντάμ και ο Χαλέντ Χαφτάρ ελέγχουν τις «ισλαμιστικές ομάδες που συνεργάζονται με τις RSF» στην περιοχή των συνόρων του τριγώνου. Σύμφωνα με τις πηγές που ενημερώθηκαν για τη συνάντηση στην Αίγυπτο, τόσο ο Σαντάμ όσο και ο Χαλέντ Χαφτάρ παρευρέθηκαν στη συνάντηση με τον Σίσι. Ο διευθυντής της γενικής υπηρεσίας πληροφοριών της Αιγύπτου, Υποστράτηγος Χασάν Ρασάντ, ήταν επίσης στις συνομιλίες.
Αίγυπτος, Λιβύη, Σουδάν
Η Αίγυπτος έχει διαδραματίσει έναν τεράστιο ρόλο στη Λιβύη από την ανατροπή του μακροχρόνιου ηγέτη Μουαμάρ Καντάφι, υπό την ηγεσία του ΝΑΤΟ, το 2011. Η χώρα βυθίστηκε σε εμφύλιο πόλεμο, ο οποίος μετατράπηκε σε σύγκρουση δι’ αντιπροσώπων, με τη Ρωσία, τα ΗΑΕ, την Αίγυπτο και τη Γαλλία να υποστηρίζουν τον Χαφτάρ και την Τουρκία να υποστηρίζει μια αντίπαλη κυβέρνηση στη δυτική Λιβύη. Όπως και στη Λιβύη, ο ηγέτης του Σουδάν Ομάρ αλ-Μπασίρ ανατράπηκε το 2019, έχοντας αναλάβει την εξουσία το 1989. Τέσσερα χρόνια αργότερα, ξέσπασαν συγκρούσεις μεταξύ του στρατού του Μπουρχάν και των RSF, μιας παραστρατιωτικής οργάνωσης που κάποτε ήταν πιστή στον Μπασίρ και συμμαχική με τον στρατό.
Η Αίγυπτος υποστηρίζει τον Μπουρχάν και τον στρατό του, αν και αυτή η υποστήριξη είναι, ως επί το πλείστον, απλώς υλικοτεχνική. Στην αρχή της σύγκρουσης, Αιγύπτιοι πιλότοι πέταξαν αεροπλάνα που υποστήριζαν επιχειρήσεις του σουδανικού στρατού εναντίον των RSF. Οι μακροχρόνιες σχέσεις μεταξύ των στρατών της Αιγύπτου και του Σουδάν και η υποστήριξή του προς τον Μπουρχάν στον συνεχιζόμενο πόλεμο του Σουδάν αποτελούν πρόβλημα για τις σχέσεις μεταξύ του Καΐρου και του ισχυρού συμμάχου τους στον Κόλπο, των ΗΑΕ, που είναι ο κύριος προστάτης των RSF.
Εξωτερικοί παρατηρητές έχουν καταγράψει στρατιωτικές αποστολές που προέρχονται από τα ΗΑΕ προς τους RSF. Το Εργαστήριο Ανθρωπιστικής Έρευνας του Yale ανέφερε πρόσφατα ότι κινεζικής κατασκευής μη επανδρωμένα αεροσκάφη που αγοράστηκαν από τα ΗΑΕ είχαν πετάξει στο ελεγχόμενο από τους RSF Νταρφούρ. Τον Μάιο, η Διεθνής Αμνηστία διαπίστωσε ότι τα ΗΑΕ, τα οποία συνεχίζουν να αρνούνται ότι υποστηρίζουν τους RSF, έστελναν κινεζικής κατασκευής όπλα, συμπεριλαμβανομένων κατευθυνόμενων βομβών GB50A και οβιδοβόλων AH-4 155 mm, στο Νταρφούρ, παρά το συνεχιζόμενο εμπάργκο όπλων του ΟΗΕ. Ο χρυσός συνεχίζει να ρέει από τα επικερδή χρυσωρυχεία της οικογένειας Ντάγκαλο στο Νταρφούρ, με τον ίδιο να αποθηκεύει μεγάλο μέρος του πλούτου του στο Ντουμπάι.
Μέρος του χρυσού καταλήγει επίσης στη Ρωσία, η οποία συνεχίζει να παίζει και στις δύο πλευρές στον πόλεμο του Σουδάν – η ρωσική κυβέρνηση προσφέρει υποστήριξη στον στρατό του Burhan, ενώ το Africa Corps, ο διάδοχος της Wagner Group, συνεχίζει τη συνεργασία του με τους RSF. Το Σουδάν και η Λιβύη υπογραμμίζουν τον περίπλοκο ιστό συμμαχιών και αντισυμμαχιών που έχουν ορίσει την περιοχή από τότε που ηγέτες όπως ο Καντάφι και αργότερα ο Μπασίρ απομακρύνθηκαν από την εξουσία.
Τα παλιά ιδεολογικά ρήγματα που αναδύθηκαν στην εποχή μετά την Αραβική Άνοιξη του 2011 έχουν γίνει πιο θολά. Η Αίγυπτος και τα ΗΑΕ υποστήριξαν τον Χαφτάρ το 2019 στην προσπάθειά του να κατακτήσει την Τρίπολη, την έδρα της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης της Λιβύης. Εκείνη την εποχή, οι RSF έστειλαν μαχητές για να ενισχύσουν τις τάξεις του Χαφτάρ. Ο Χαφτάρ εξακολουθεί να απολαμβάνει την υποστήριξη των ΗΑΕ, αλλά ο Σαντάμ Χαφτάρ φλερτάρει πιο πρόσφατα το Κατάρ και την Τουρκία , δύο από τους παραδοσιακούς εχθρούς των ΗΑΕ.
