Δημοσιεύτηκε στην έντυπη εφημερίδα Today Press
του Δημήτρη Γιαννακόπουλου
Τον Ιούλιο του 1965 ο διάπλους της μεταπολεμικής ιστορίας ταράσσεται από μια πραγματικότητα, ένα ψέμα και αρκετές αποσιωπήσεις. Έκτοτε είθισται να αποδίδονται διαστάσεις απομακρυσμένες από τα γεγονότα, εφαπτόμενες σε διφορούμενα παρασκήνια. Η ουσία χάνεται και δημιουργούνται προϋποθέσεις επανάληψης καταστάσεων που τόσα δεινά και αδιέξοδα επέφεραν στη χώρα.
Το ίδιο περιβάλλον «καχεκτικής δημοκρατίας» είχε διαμορφωθεί και τότε με τους αρχηγούς των πολιτικών δυνάμεων να ανταλλάσσουν βαριές κουβέντες στη Βουλή, να αναδεικνύουν υποτιθέμενα σκάνδαλα ή σχέδια ανατροπής, να διεκδικούν πρωθυπουργίες χωρίς τη λαϊκή συγκατάθεση και στο τέλος να πέφτουν σε όσες παγίδες έστησαν σε βάρος των αντιπάλων τους, μαζί βέβαια με εκείνους. Κανείς δεν είναι άμοιρος ευθυνών όταν κατά τη Νιτσεϊκη ρήση κοιτάζει επίμονα την άβυσσο γιατί στο τέλος τον κοίταξε κι εκείνη. Τα «Ιουλιανά» σημάδεψαν την ταραχώδη πορεία που είχε ως αφετηρία τις εκλογές της 29ης Οκτωβρίου 1961 και οδήγησαν στο στόμα του λύκου τη βαθιά νύχτα της 21ης Απριλίου 1967. «Αργήσατε, σας περίμενα νωρίτερα» θα πει ο Γεώργιος Παπανδρέου αντικρίζοντας τους στρατιωτικούς που τον συνέλαβαν. Όμως και ο ίδιος άργησε να καταλάβει τις δικές του ευθύνες.
Τα γεγονότα
Στις 15 Ιουλίου λοιπόν, η κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου ανατρέπεται έπειτα από την άρνηση του βασιλιά Κωνσταντίνου να δεχθεί την αντικατάσταση του υπουργού Εθνικής Άμυνας Πέτρου Γαρουφαλιά, επί δεκαετίες προσωπικού φίλου και χρηματοδότη του Γεωργίου Παπανδρέου. Το ίδιο βράδυ, πριν προλάβει ο Παπανδρέου να υποβάλει την παραίτηση του, διορίζεται από τον βασιλιά στη θέση του πρωθυπουργού ο πρόεδρος της Βουλής Γ. Νόβας σχηματίζοντας βραχύβια κυβέρνηση υποστηριζόμενη μόλις από 26 βουλευτές.
Η δεύτερη
Στα μέσα Αυγούστου ενώ η Βουλή είχε καταψηφίσει (5/8) την πρώτη «αποστασία» εκδηλώνεται η δεύτερη με την αποχώρηση από την Ένωση Κέντρου των Ηλία Τσιριμώκου, Στέφανου Στεφανόπουλου και 9 ακόμη βουλευτών οι οποίοι ωστόσο δεν επαρκούσαν για να στερήσουν τη δεδηλωμένη από τον Γεώργιο Παπανδρέου ο οποίος εξακολουθούσε να διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία.
Ο Τσιριμώκος, πρωταγωνιστική φυσιογνωμία της Αριστεράς στα Δεκεμβριανά του 1944, δέχεται την πρόταση του Κωνσταντίνου να αναλάβει την πρωθυπουργία. Στις 20 Αυγούστου οι βουλευτές δεν συγχωρούν τους αριβισμούς του κι έτσι η τριτη «αποστασία» ήταν θέμα χρόνου.
Η τρίτη
Στις 17 Σεπτεμβρίου 6 ακόμη βουλευτές οδηγούνται υπό συνοδεία στα ανάκτορα για να ορκιστούν υπουργοί κι έτσι υπερψηφίζεται κυβέρνηση 152 βουλευτών υπό τον Στέφανο Στεφανόπουλο, με τις ψήφους – μεταξύ άλλων – των 99 βουλευτών της ΕΡΕ και 43 «αποστατών». Δεκαπέντε μήνες αργότερα ανατρέπεται έπειτα από μυστική συμφωνία των Γεωργίου Παπανδρέου και Παναγιώτη Κανελλόπουλου, στις 20 Δεκεμβρίου 1966. Αμέσως (21/12/1966) ορίζεται υπηρεσιακός πρωθυπουργός ο τραπεζίτης Ι. Παρασκευόπουλος με ανάλογη πρότερη εμπειρία (Δεκέμβριος 1963-Φεβρουάριος 1964). Η κυβέρνηση του αποτυγχάνει παταγωδώς και πέφτει σε 3 μήνες εξαιτίας της άρνησης των 99 βουλευτών της ΕΡΕ να ψηφίσουν τροπολογία των «Κεντρώων» συναδέλφων τους «παράτασης της βουλευτικής ασυλίας μέχρι τη σύγκληση της επόμενης Βουλής». Η ρύθμιση ωφελούσε τον Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος κινδύνευε να συλληφθεί ως βασικός κατηγορούμενος για ενορχήστρωση των αξιωματικών της οργάνωσης «Ασπίδα» που δημιουργήθηκε το 1964 και αποσκοπούσε στην εξουδετέρωση των σχεδίων βασιλικού πραξικοπήματος.
Ο Π. Κανελλόπουλος
Ο Π. Κανελλόπουλος, δραττόμενος της ευκαιρίας γίνεται πρωθυπουργός μερικών ημερών για δεύτερη φορά στις 3 Απριλίου 1967 και διαλύει τη Βουλή – σε συμφωνία με το παλάτι – προκηρύσσοντας εκλογές για τις 28 Μαϊου τις οποίες πίστευε ότι θα κερδίσει.
Τον πρόλαβαν οι εξελίξεις κι έτσι ο «όλεθρος της Καρχηδόνας την οποία θα επάτουν όχι οι Ρωμαίοι αλλά οι Τάρταροι» … αποφεύχθηκε. «Εάν ο μη γένοιτο η Ένωσις Κέντρου έλθει πρώτο κόμμα, ή ομού μετά της ΕΔΑ καταλάβη την θέσιν της πλειοψηφούσης παρατάξεως, τότε κατ΄ αυτήν την νύχταν των εκλογών , τα δύο «λαοκρατικά» κόμματα κινητοποιούντα τον επαναστατικόν μηχανισμόν της ΕΔΑ θα καταλύσουν το πολίτευμα» έγραφε ο τύπος της εποχής κοιτάζοντας μονόπλευρά «τον εχθρό της Δημοκρατίας».
Τα αφώτιστα γεγονότα
Η ίδρυση της Ένωσης Κέντρου συνέπεσε χρονικά (19 Σεπτεμβρίου) με την προκήρυξη των πρόωρων εκλογών του 1961 και είχε συναρχηγούς τον Γ. Παπανδρέου και τον Σπ. Μαρκεζίνη του Κόμματος των Προοδευτικών. Στο εγχείρημα συμμετείχαν 8 πολιτικοί φορείς οι οποίοι σχεδόν αμέσως αντιδίκησαν για την ιδεολογική ταυτότητα ωστόσο οι διενέξεις τους επισκιάστηκαν από τις καταγγελίες περί «βίας και νοθείας» και από την ανάδειξη παρακρατικών σχεδίων («Περικλής») με σκοπό την απομόνωση της ΕΔΑ και των «υποκρυπτόμενων κομμουνιστικών δυνάμεων».
Στις 9 Δεκεμβρίου 1963 ο Κ. Καραμανλής αποχωρεί οριστικά από την Ελλάδα έχοντας χάσει της 3ης Νοεμβρίου με διαφορά 3 μονάδων από τον Γ. Παπανδρέου ο οποίος ωστόσο δεν εξασφαλίζει αυτοδυναμία και έτσι οι εκλογές επαναλαμβάνονται στις 16 Φεβρουαρίου 1964 όπου το «Κέντρο» με τις ψήφους 2,42 εκατ πολιτών καταλαμβάνει ποσοστό 52,72% και 171 έδρες στη Βουλή.
Στη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου πεθαίνει αιφνιδίως στα 63 του ο ηγέτης του κόμματος των Φιλελευθέρων ενώ ένα μήνα μετά την άνοδο Παπανδρέου στην εξουσία (6/3) πεθαίνει και ο βασιλιάς Παύλος. Τον διαδέχεται ο Κωνσταντίνος, μόλις 24 ετών, με «ενορχηστρωτή» τη μητέρα του Φρειδερίκη.
Στην πυκνή από γεγονότα περίοδο με κυρίαρχο θέμα το Κυπριακό, η κυβέρνηση διστάζει να παρέμβει δυναμικά στο στράτευμα κάνοντας περιορισμένες αλλαγές υπό βασιλική έγκριση. Το καλοκαίρι του 1964 ξέσπασε εσωκομματική κρίση που οδήγησε σε προσωρινή παραίτηση του Α. Παπανδρέου από την υπουργική του θέση. Τον Ιανουάριο του 1965 ο Κωνσταντίνος «ενημέρωνε και βολιδοσκοπούσε την αμερικάνικη πρεσβεία για πιθανή ανατροπή της κυβέρνησης» και τον Φεβρουάριο πραγματοποιήθηκαν δυναμικές συγκεντρώσεις από την ΕΡΕ, την ΕΔΑ και άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης. Παρά ταύτα η δημοφιλία του «Γέρου» παρέμενε ακλόνητη (61% θετικές κρίσεις και μόλις 17% σύμφωνα με τα ενημερωτικά δελτία της πρεσβείας των ΗΠΑ).
Η προανακριτική για Καραμανλή
Εκεί έλαβε χώρα η μοιραία του απόφαση να οξύνει την αντιπαράθεση με την ΕΡΕ κι έτσι στις 5 Φεβρουαρίου 1965 η πλειοψηφία των βουλευτών του συντάσσεται με την πρόταση της ΕΔΑ για παραπομπή του Κ. Καραμανλή στο Ειδικό Δικαστήριο αναφορικά με «διαχειριστικές ατασθαλίες στη ΔΕΗ». Η αξιωματική αντιπολίτευση αντιδρά, ο Κων. Μητσοτάκης και πολλοί βουλευτές της ΄Ενωσης Κέντρου διαφοροποιούνται τονίζοντας – εκτός των άλλων – ότι για τα ζητήματα αυτά έχει επέλθει παραγραφή άρα η αναμόχλευση τους θα προκαλέσει περαιτέρω ανωμαλίες. Στις 17 Ιουνίου όταν ολοκληρώθηκε η προανακριτική, ο Γ. Παπανδρέου θα υποστηρίξει τη θέση του Κ. Μητσοτάκη μπερδεύοντας έτι περαιτέρω τις ήδη οξυμένες καταστάσεις. Η προσωπική επίθεση εναντίον του Κ. Καραμανλή έπληξε πρωτίστως το κύρος του ίδιου του Παπανδρέου.
Η ρήξη
Στα τέλη του ίδιου μήνα η κυβέρνηση – έπειτα από το φιάσκο της προανακριτικής- ζητεί και λαμβάνει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή και ο πρωθυπουργός επιθυμεί να αναλάβει ο ίδιος το υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Ο θεσμός της βασιλείας μεταβάλλεται ξανά σε σύμβολο νέου διχασμού. Ο Κωνσταντίνος αποπέμπει τον Παπανδρέου και ξεσπούν οι μαζικότερες και μεγαλύτερες σε διάρκεια (70 ημέρες) διαδηλώσεις από την εποχή της απελευθέρωσης. Οι σχέσεις με το παλάτι αποκαταστάθηκαν το επόμενο έτος κι η συμφωνία Παπανδρέου – Κανελλόπουλου γίνεται παρουσία του Κωνσταντίνου. Αναζητώντας τα αίτια, με την ασφάλεια και την αμεροληψία της χρονικής απόστασης, καταλήγει κανείς στο συμπέρασμα ότι τα «παιχνίδια εξουσίας» σχεδιάζονταν «από αδύναμους ανθρώπους που παρίσταναν τους δυνατούς» κι αυτό τους έκανε πιο επικίνδυνους.
Το άρθρο Ιουλιανά: 60 χρόνια μετά… εμφανίστηκε πρώτα στο Today Press.
