Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
Συνέντευξη του Κωνσταντίνου Κόλλια, Προέδρου του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδος
Πως θα περιγράφατε την ελληνική οικονομία σήμερα; Ποια είναι τα δυνατά της σημεία και που είμαστε «ανοικτοί» και ευάλωτοι;
Η ελληνική οικονομία σήμερα βρίσκεται σε μια φάση δυναμικής ανάκαμψης, επιδεικνύοντας ανθεκτικότητα και προσαρμοστικότητα. Έχουμε κάνει σημαντικά βήματα προόδου, ανακτώντας την επενδυτική βαθμίδα και σταθεροποιώντας τα δημόσια οικονομικά.
Παράλληλα, παραμένουμε ευάλωτοι σε σημαντικές προκλήσεις. Το παραγωγικό κενό και η χαμηλή παραγωγικότητα, σε συνδυασμό με το δημογραφικό και την ακρίβεια, ασκούν πίεση στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Η κλιματική αλλαγή και οι δυσκολίες πρόσβασης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε τραπεζική χρηματοδότηση αποτελούν επίσης κρίσιμους παράγοντες.
Οι άμεσες προτεραιότητες πρέπει να εστιάσουν στην προσέλκυση επενδύσεων που ενισχύουν την παραγωγή και την καινοτομία, στη μείωση των διοικητικών βαρών και στη στοχευμένη στήριξη των πιο ευάλωτων πολιτών για τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής και της βιώσιμης ανάπτυξης.
Για τον κόσμο το κομμάτι «ακρίβεια» είναι το υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα. Για τους μικρομεσαίους η φορολογία και η ρευστότητα / τραπεζικός δανεισμός, αποτελούν σταθερά ζητήματα. Τι πιστεύετε πως πρέπει να γίνει;
Αναγνωρίζουμε απόλυτα ότι η ακρίβεια για τα νοικοκυριά και η φορολογία μαζί με τη ρευστότητα για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις αποτελούν τις κορυφαίες προκλήσεις. Η αντιμετώπισή τους απαιτεί μια συντονισμένη προσέγγιση σε τρεις άξονες.
Πρώτον, για την ακρίβεια, χρειαζόμαστε στοχευμένες ενισχύσεις προς τα πιο ευάλωτα νοικοκυριά, και, κυρίως, ενίσχυση του ανταγωνισμού και αυστηρή εποπτεία της αγοράς για τον έλεγχο αθέμιτων πρακτικών.
Δεύτερον, για τη φορολογία των ΜμΕ, η λύση είναι ένα σταθερό και απλό φορολογικό πλαίσιο, που παρέχει κίνητρα για επενδύσεις και δημιουργία θέσεων εργασίας. Η επέκταση των ψηφιακών εργαλείων για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής είναι προτιμότερη από οριζόντιες επιβαρύνσεις που πλήττουν τους συνεπείς.
Τρίτον, για τη ρευστότητα, είναι κρίσιμη η ενεργοποίηση εγγυοδοτικών μηχανισμών και η βελτίωση των κριτηρίων αξιολόγησης από τις τράπεζες, ώστε να λαμβάνουν υπόψη και ποιοτικά δεδομένα των επιχειρήσεων. Παράλληλα, εργαλεία όπως οι μικροχρηματοδοτήσεις μπορούν να δώσουν λύσεις.
Η επιτυχία αυτών των πολιτικών εξαρτάται από την ταυτόχρονη εφαρμογή τους με μετρήσιμους στόχους και διαφάνεια.
Πρόσφατα ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας δήλωσε στην «DerStandard» πως η πολιτική σταθερότητα στην Ελλάδα έδωσε οικονομική σταθερότητα. Το συμμερίζεστε;
Απόλυτα. Και δεν είναι θέμα εκτίμησης. Είναι γεγονός. Η πολιτική σταθερότητα αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση για την οικονομική σταθερότητα και ανάπτυξη. Η δήλωση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος αποτυπώνει μια πραγματικότητα που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια.
Η σύνδεση αυτή είναι άμεση. Η πολιτική σταθερότητα μειώνει την αβεβαιότητα, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη των διεθνών αγορών, των επενδυτών και των καταναλωτών. Αυτό μεταφράζεται σε χαμηλότερο κόστος δανεισμού για το κράτος και τις επιχειρήσεις, δημιουργώντας ένα προβλέψιμο περιβάλλον, που ευνοεί τις μακροπρόθεσμες επενδυτικές αποφάσεις. Παράλληλα, διασφαλίζει τη συνέπεια και τη συνέχεια στην εφαρμογή κρίσιμων μεταρρυθμίσεων.
Βέβαια, σταθερότητα δεν σημαίνει στασιμότητα ή αδράνεια. Η οικονομία απαιτεί διαρκείς τομές και προσαρμογές. Η πρόκληση είναι να αξιοποιήσουμε το σταθερό πολιτικό περιβάλλον για να επιταχύνουμε τις αλλαγές, που βελτιώνουν την ποιότητα των θεσμών και την ανταγωνιστικότητα.
Σε αυτό το πλαίσιο, η επιδίωξη ευρύτερων πολιτικών και κοινωνικών συναινέσεων σε στρατηγικούς τομείς, όπως η παιδεία, η δικαιοσύνη και το δημογραφικό, είναι αναγκαία για να θωρακίσουμε τη μακροπρόθεσμη ευημερία της χώρας.
Οι διεθνείς εξελίξεις μπορούν να μας επηρεάσουν άμεσα και πρέπει να θωρακιστούμε. Αναφέρομαι στο ζήτημα των πολέμων και της γενικότερης παγκόσμιας αστάθειας, αλλά και σε ζητήματα που αντιμετωπίζουν ισχυρές οικονομίες της Ευρώπης, όπως η Γαλλία.
Ως μια ανοικτή οικονομία, η Ελλάδα είναι άμεσα εκτεθειμένη στις διεθνείς αναταράξεις. Οι γεωπολιτικές εντάσεις και η αστάθεια σε μεγάλες ευρωπαϊκές οικονομίες μάς επηρεάζουν μέσα από συγκεκριμένους διαύλους: Τις τιμές της ενέργειας, τις μεταφορές και τον τουρισμό, τις εφοδιαστικές αλυσίδες, αλλά και τις χρηματοπιστωτικές αγορές μέσω των επιτοκίων. Η μείωση της ζήτησης στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που είναι οι κύριοι εμπορικοί μας εταίροι, μπορεί επίσης να πλήξει τις εξαγωγές μας.
Η θωράκιση της οικονομίας απαιτεί μια πολυεπίπεδη στρατηγική ανθεκτικότητας. Πρώτον, την επιτάχυνση της διαφοροποίησης του ενεργειακού μας μείγματος και την ενίσχυση των διεθνών διασυνδέσεων. Δεύτερον, την ενίσχυση της εγχώριας εφοδιαστικής αλυσίδας και την αναβάθμιση του ρόλου των ελληνικών λιμένων. Τρίτον, τη διατήρηση της δημοσιονομικής σύνεσης και των ταμειακών αποθεμάτων ασφαλείας, που λειτουργούν ως «μαξιλάρι» σε περιόδους κρίσεων. Τέλος, την υποστήριξη των επιχειρήσεων για να ενισχύσουν την εξωστρέφειά τους και να διεισδύσουν σε νέες αγορές, μειώνοντας την εξάρτηση από παραδοσιακούς εταίρους.
Η ενίσχυση της θεσμικής μας ετοιμότητας και ο στενός συντονισμός σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι κρίσιμοι παράγοντες για την αποτελεσματική διαχείριση αυτών των εξωγενών κινδύνων.
Ποιοι κλάδοι της οικονομίας είναι σήμερα ανθεκτικοί. Συνήθως μιλάμε για τον τουρισμό, που όμως βλέπουμε διαχρονικά πως έχει διακυμάνσεις χρόνο με το χρόνο. Πού πρέπει να ποντάρει η ελληνική κυβέρνηση αλλά και το ελληνικό επιχειρείν τα επόμενα χρόνια;
Ο τουρισμός αποτελεί, χωρίς αμφιβολία, έναν κεντρικό πυλώνα της οικονομίας μας, όμως η εξάρτηση από έναν μόνο κλάδο, ειδικά με τις διακυμάνσεις που παρουσιάζει, δημιουργεί κινδύνους. Η στρατηγική μας για τα επόμενα χρόνια πρέπει να εστιάσει στη διαφοροποίηση του παραγωγικού μας μοντέλου.
Πέρα από τον τουρισμό, υπάρχουν κλάδοι με τεράστιες προοπτικές ανθεκτικότητας και ανάπτυξης:
Πράσινη ενέργεια και αποθήκευση: Η γεωγραφική μας θέση και η ευρωπαϊκή ζήτηση μάς καθιστούν επενδυτικό προορισμό.
Αγροδιατροφή υψηλής προστιθέμενης αξίας: Με έμφαση στην ποιότητα, την τυποποίηση και τις εξαγωγές.
Logistics και ναυτιλιακές υπηρεσίες: Αξιοποιώντας την τεχνογνωσία μας και τη θέση των λιμένων μας.
Ψηφιακές τεχνολογίες και υπηρεσίες: Το ταλέντο υπάρχει, η ζήτηση αυξάνεται και οι ευκαιρίες του nearshoring είναι σημαντικές.
Φαρμακοβιομηχανία και βιοτεχνολογία: Κλάδοι έντασης γνώσης με ισχυρό εξαγωγικό προσανατολισμό.
Για να ευδοκιμήσουν αυτοί οι τομείς, η κυβέρνηση και το επιχειρείν πρέπει να συνεργαστούν. Απαιτείται ένα σταθερό ρυθμιστικό πλαίσιο, ταχείες αδειοδοτήσεις, ισχυρή σύνδεση της έρευνας με την παραγωγή και συνεχής αναβάθμιση των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού. Ο στόχος είναι ξεκάθαρος: αύξηση της παραγωγικότητας και οικοδόμηση μιας πιο ανθεκτικής και πολυσύνθετης οικονομίας.
Το νέο τοπίο στα εργασιακά αλλάζει τα δεδομένα; Ποιο είναι το μήνυμα που στέλνει στην αγορά αλλά και στην οικονομία;
Το νέο τοπίο στην αγορά εργασίας, που διαμορφώνεται από την ψηφιοποίηση, την υβριδική εργασία και τις δημογραφικές αλλαγές, αλλάζει όντως τα δεδομένα. Το μήνυμα που στέλνει στην οικονομία είναι διττό: από τη μία, μια μεγάλη ευκαιρία για αύξηση της παραγωγικότητας και από την άλλη, η ανάγκη για άμεση προσαρμογή.
Οι ευκαιρίες είναι σημαντικές. Η ευελιξία μπορεί να προσελκύσει ταλέντα, να αυξήσει τη συμμετοχή στην αγορά εργασίας —ιδίως για γυναίκες και νέους— και να βελτιώσει την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής.
Ταυτόχρονα, υπάρχουν κίνδυνοι που πρέπει να διαχειριστούμε, όπως η διεύρυνση των ανισοτήτων λόγω διαφορετικών ψηφιακών δεξιοτήτων, η επισφάλεια σε νέες μορφές απασχόλησης και η πρόκληση της δίκαιης μέτρησης της παραγωγικότητας.
Το κεντρικό μήνυμα προς την αγορά είναι σαφές: πρέπει να επενδύσουμε μαζικά στην αναβάθμιση και επανειδίκευση των εργαζομένων (upskilling & reskilling). Παράλληλα, απαιτείται ο εκσυγχρονισμός του πλαισίου προστασίας, με συλλογικές και ατομικές εγγυήσεις για δίκαιες συνθήκες εργασίας. Και οι πρόσφατες ανακοινώσεις από το υπουργείο Εργασίας είναι προς αυτή την κατεύθυνση. Η οικοδόμηση μιας κουλτούρας συνεργασίας και εμπιστοσύνης, όπου η παραγωγικότητα συνδέεται με στόχους και αποτελέσματα, είναι ο μόνος δρόμος για μια αμοιβαία επωφελή σχέση που θα ενισχύει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας και την κοινωνική συνοχή.
*Ο Κωνσταντίνος Β. Κόλλιας είναι Επίκουρος Καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο τμήμα Οικονομικών Επιστημών του ΔΠΘ και Πρόεδρος του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδος.
