Δημοσιεύτηκε στην έντυπη εφημερίδα Today Press
του Γιάννη Καντέλη
Με ψυχραιμία και χωρίς να αποκλίνει από τη στρατηγική και τον σχεδιασμό της αντιμετωπίζει η κυβέρνηση τις εξελίξεις στα μέτωπα Ουκρανίας και Μέσης Ανατολής υπό το πρίσμα των νέων συσχετισμών που δημιουργούνται και επηρεάζουν εμμέσως τα δεδομένα και στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς η Τουρκία διεκδικεί και φαίνεται να πετυχαίνει έναν αναβαθμισμένο ρόλο, υπό τις ευλογίες της Ουάσιγκτον.
Οι τεκτονικές αλλαγές σε γεωπολιτικό και οικονομικό επίπεδο που συντελούνται τους τελευταίους μήνες υπό την επίδραση του «τυφώνα» Τραμπ, έχουν ανατρέψει τα δεδομένα πάνω στα οποία βάδιζε ο μεταπολεμικός κόσμος. Οι συμμαχίες αναδιατάσσονται και οι σταθερές αμφισβητούνται. «Διαμορφώνεται μία νέα πραγματικότητα, την οποία οφείλουμε να αναλύσουμε σε βάθος», σημειώνουν στην ΤΡ αρμόδιες πηγές. Και η ελληνική διπλωματία πρέπει να ελιχθεί μέσα σε αυτό το νέο πεδίο χωρίς να κάνει λάθος στο διάβασμα. Σοκ, εντός και εκτός Αμερικής, προκάλεσε η χειραψία του κ. Τραμπ με τον Αχμέντ αλ Σάρα, άλλοτε καταζητούμενος από τις ΗΠΑ ως τζιχαντιστής, παρουσία, μέσω βιντεοκλήσης του Τούρκου προέδρου. Ενδεικτική, όμως, της νέας πολιτικής για τη Μέση Ανατολή που ασκεί ο Αμερικανός Πρόεδρος. Δεν κρύβει την εκτίμηση που τρέφει για τον κ. Ερντογάν, ενώ δείχνει να παραγκωνίζει το Ισραήλ και τον φίλο του Μπέντζαμιν Νετανιάχου, θεωρώντας πως δεν εξυπηρετούν τους δικούς του σχεδιασμούς.
Πως αυτό το νέο περιβάλλον επηρεάζει τα εθνικά συμφέροντα; Που οδεύουν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις και πως τοποθετείται η Αθήνα; Καταρχάς τα δεδομένα. Η Άγκυρα σταθερά και μεθοδικά την τελευταία δεκαετία επιδιώκει να καταστεί περιφερειακή δύναμη. Έχει πολλαπλασιάσει το ΑΕΠ της, η αμυντική της βιομηχανία σημειώνει εκρηκτική άνοδο με αύξηση των πωλήσεων drones και οπλικών συστημάτων, παρεμβαίνει σε περιφερειακές συγκρούσεις με την εγκαθίδρυση φίλα προσκείμενων καθεστώτων όπως στη Λιβύη και τη Συρία. Όλα αυτά είναι γνωστά στην Αθήνα – δύσκολο, άλλωστε, να διαλάθουν της προσοχής. Έχοντας βγει από μία δεκαετή κρίση, η οποία είχε καταστροφικές συνέπειες στα αντίστοιχα πεδία, ανασυντάσσει τις δυνάμεις της και καλύπτει το χαμένο έδαφος. Οι εξοπλισμοί της τελευταίας εξαετίας, η σταδιακή αναβάθμιση της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας που είχε αφεθεί στην τύχη της, η αναδιοργάνωση των Ενόπλων Δυνάμεων κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση. Το ισχυρό όπλο, όμως, της Ελλάδας στη διάρκεια αυτών των χρόνων είναι η διπλωματία. Η συμμετοχή στην Ε.Ε., το ΝΑΤΟ και οι περιφερειακές συμμαχίες που έχει σχηματίσει ενδυνάμωσαν το αποτύπωμα της και την χαρακτηρίζουν ως σταθεροποιητικό παράγοντα σε μία περιοχή που μυρίζει μπαρούτι. Και πάνω σε αυτά τα θεμέλια θα συνεχίσει να χτίζει.
Διπλωματική πηγή τονίζει πως «δεν ετεροπροσδιοριζόμαστε στην εξωτερική πολιτική και σ’ αυτό το μονοπάτι θα βαδίσουμε και στο μέλλον». Ενώ σχολιάζοντας τη σχέση Τραμπ – Ερντογάν σημειώνει πως «η σχέση μας με τις Ηνωμένες Πολιτείες βασίζεται σε γερά θεμέλια και δεν πρόκειται να επηρεαστεί». Η εκτίμηση στο υπουργείο Εξωτερικών είναι πως τα ήρεμα νερά, παρά τα σποραδικά «τζαρτζαρίσματα» των δύο χωρών θα διατηρηθούν, καθώς κανένας -αυτό συμπεριλαμβάνει την Τουρκία- δεν θέλει μία νέα πηγή έντασης στο Αιγαίο. Αντιθέτως, οι δύο χώρες προετοιμάζουν τη συνεδρίαση του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας, καθώς αναμένεται να βγει από τον «πάγο» όπου έχει μπει από τον Ιανουάριο και θα πραγματοποιηθεί μέσα στο καλοκαιριού. Στη συνάντηση του κ. Γεραπετρίτη με τον κ. Φιντάν στο περιθώριο της άτυπης Συνόδου Υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ, η οποία διεξάγεται στην Αττάλεια, ξεκλείδωσαν τα επόμενα βήματα και ίσως και αυτή την εβδομάδα θα ανακοινωθούν οι ημερομηνίες διεξαγωγής του Πολιτικού Διαλόγου και της Θετικής Ατζέντας, που θα προηγηθούν του ΑΣΣ.
Την ίδια ώρα, ο πρωθυπουργός έχει επιδοθεί σε ένα μπαράζ διεθνών επαφών προωθώντας τις ελληνικές θέσεις σε άμυνα και ασφάλεια. Χωρίς να το φωνάζει, η Αθήνα δεν θέλει να δει την Τουρκία να διεισδύει στην αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ε.Ε. και να λαμβάνει μερίδιο από τα 800 δισ. ευρώ του προγράμματος ReArm Europe. Ούτε να καλύψει σε σύντομο χρονικό διάστημα τη διαφορά αεροπορικής ισχύς που έχει χτίσει η χώρα μας στο Αιγαίο με την προμήθεια των Rafale και τη συμμετοχή της στο πρόγραμμα των F-35. Η Άγκυρα έχει χτυπήσει την πόρτα των συμπαραγωγών χωρών Ιταλίας, Γερμανίας, Μ. Βρετανίας και Ισπανίας για να αποκτήσει τα Eurofighter ελπίζοντας να ευοδωθούν οι προσπάθειες της. «Για να μπορούμε σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης να έχουμε αμυντική συνεργασία με τρίτες χώρες δεν αρκεί μια χώρα να είναι τυπικά υποψήφια προς ένταξη στην Ένωση. Πρέπει να πληροί τις προϋποθέσεις συμμόρφωσης με την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας, ή να έχει Security and Defense Partership με την ΕΕ», τόνισε στις συναντήσεις του με τον Φρίντριχ Μερτς και τη Τζόρτζια Μελόνι ο Κυριάκος Μητσοτάκης, βάζοντας ως βασική προϋπόθεση την ύπαρξη κανόνων. «Το μήνυμα έγινε κατανοητό», σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, που επισείουν τον κίνδυνο, σε διαφορετική περίπτωση, ως Ε.Ε. «να κινδυνεύσουμε να δημιουργήσουμε νέες εξαρτήσεις ή να αναπτύξουμε συνεργασίες με παίκτες που δρουν ενάντια στα συμφέροντα της ΕΕ». Αρκεί αυτό για να βάλει «stop» η Αθήνα, ειδικά όταν Μ. Βρετανία και Ισπανία έχουν ήδη ανάψει πράσινο φως ή η Τουρκία έχει εξαγοράσει ιταλικές αμυντικές βιομηχανίες; «Όχι», απαντούν με ειλικρίνεια αρμόδιες πηγές. Όμως, στόχος της κυβέρνησης είναι να μπουν όροι και προϋποθέσεις που θα ικανοποιούν την ελληνική πλευρά και υπάρχουν ήδη στις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τη σχέση Ε.Ε. και Τουρκίας. Όπως λένε συνεργάτες του «ο Πρωθυπουργός έχει καλλιεργήσει άριστες προσωπικές σχέσεις με τους ηγέτες των μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών -Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Πολωνία- ή την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Συνομιλεί τακτικά με όλους και αυτή η στενή σχέση που διατηρεί σε ανώτατο επίπεδο λειτουργεί ενισχυτικά στην προώθηση των ελληνικών θέσεων». Όσον αφορά τη δήλωση του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, από την Κωνσταντινούπολη, πως «στις πωλήσεις όπλων από έναν σύμμαχο στον άλλο, παροτρύνω τους συμμάχους να μην επιβάλουν περιορισμούς. Αυτό δεν πρέπει να συμβαίνει εντός της συμμαχίας», έμπειρα στελέχη κάνουν την κυνική παρατήρηση πως «σε κάθε μεγάλο οργανισμό ο καθένας εξυπηρετεί τα συμφέροντα του. Το ίδιο θα κάνουμε κι εμείς».
Πολύ σημαντικά κομμάτια στο παζλ της εξωτερικής πολιτικής αποτελούν η Αίγυπτος και το Ισραήλ. Η χώρα της Βόρειας Αφρικής αποτελεί κεντρικό παίκτη στην Ανατολική Μεσόγειο και η αναβάθμιση της συνεργασίας των δύο χωρών σε Στρατηγική Εταιρική Σχέση ισχυροποιεί μία συμμαχία που προασπίζει τα εθνικά συμφέροντα στην περιοχή και η συνεργασία στην ενέργεια καθιστά την Ελλάδα ενεργειακή πύλη για την Ευρώπη.
Το Ισραήλ έχει αναδειχθεί τα τελευταία χρόνια σε ουσιαστικό εταίρο της Ελλάδας με ταυτόσημα συμφέροντα στη Μεσόγειο, στη Μέση Ανατολή και ειδικότερα στη Συρία. Η οικονομική και αμυντική συνεργασία έχει πολλαπλά οφέλη, ενώ η δυνατότητα της Αθήνας να συνομιλεί με τον Αραβικό κόσμο την καθιστά έναν έντιμο και αξιόπιστο μεσολαβητή. Άλλωστε, οι σχέσεις με τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα βρίσκονται στο καλύτερο επίπεδο, καθώς η ελληνική πλευρά έχει επενδύσει πολύτιμο διπλωματικό κεφάλαιο, το οποίο αποδίδει σε επενδυτικό και πολιτικό επίπεδο. Διπλωματικές πηγές με γνώση των όσων διαδραματίζονται στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού μεταφέροντας το κλίμα που επικρατεί στην Ουάσιγκτον για την αλλαγή πλεύσης του κ. Τραμπ έναντι του Ισραήλ, σημειώνουν πως η επιρροή του Τελ Αβίβ στο Κογκρέσο παραμένει ισχυρή, η στήριξη του παραμένει ακλόνητη από δημοκρατικούς και συντηρητικούς γερουσιαστές σε κρίσιμα πόστα και μόνο αποδυναμωμένο δεν είναι έναντι των εξελίξεων. Οι ίδιες πηγές, επισημαίνουν τη σημασία της ελληνοϊσραηλινής συμμαχίας και υπό το πρίσμα της κόντρας που υφέρπει μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας, με τις σχέσεις των δύο χωρών να βρίσκονται στο ναδίρ.
Ο Μητσοτάκης στις ΗΠΑ
Στο πλαίσιο της Προεδρίας του Συμβουλίου Ασφαλείας Ηνωμένων Εθνών που ασκεί η Ελλάδα τον Μάιο ως μη εκλεγμένο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για τη διετία 2025-2026 – ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα προεδρεύσει την Τρίτη στην εκδήλωση Υψηλού Επιπέδου της ελληνικής Προεδρίας για την θαλάσσια ασφάλεια.
Ο Πρωθυπουργός θα προχωρήσει σε εθνική παρέμβαση, όπως μεταφέρουν συνεργάτες του, κατά την οποία αναμένεται να αναδείξει τις απειλές για την θαλάσσια ασφάλεια και την ελεύθερη ναυσιπλοϊα, τη σημασία της θαλάσσιας ασφάλειας για την διεθνή ειρήνη, σταθερότητα και ασφάλεια. Ειδική μνεία θα κάνει στην ανάγκη σεβασμού του Διεθνούς Δικαίου και του Δικαίου της Θάλασσας και το ρόλο της Ελλάδας.
Δυνατότητες παρεμβάσεων έχουν όχι μόνο τα 15 κράτη μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, αλλά το σύνολο των μελών του ΟΗΕ που ενδιαφέρονται να παρέμβουν, ενώ στη συνεδρίαση θα συμμετέχουν διεθνείς φορείς.
Με βάση τον σχεδιασμό, στην κεντρική εκδήλωση της ελληνικής Προεδρίας του Συμβουλίου Ασφαλείας θα μιλήσουν, μεταξύ άλλων, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Antonio Guterres και η Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών Μελίνα Τραυλού.
