Δημοσιεύτηκε στην έντυπη εφημερίδα Today Press
της Κωνσταντίνας Δ. Καρακώστα
Επίκουρης Καθηγήτριας Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας
Μετά την τραγωδία των Τεμπών και ιδιαίτερα μετά τα μεγάλα συλλαλητήρια πριν λίγους μήνες, εισέβαλε και έκτοτε παραμένει σχεδόν καθημερινά στον δημόσιο λόγο μια έννοια: το βαθύ κράτος. Επίμονα επαναλαμβανόμενο, το βαθύ κράτος αναδείχθηκε ως η αιτία όλων των κακών, όλων των δεινών που μαστίζουν την ελληνική κοινωνία. Σκοτεινό, ασαφές, ασχημάτιστο το βαθύ κράτος δεν μπορεί να οριστεί με ευκολία. Στο συλλογικό φαντασιακό παραπέμπει σε κάτι απροσδιόριστο, εξωθεσμικό, βαθιά ισχυρό, ανέλεγκτο που χειρίζεται και εξουσιάζει την ζωή των πολιτών κάνοντας τις κυβερνήσεις αδύναμες μπροστά του.
Παρόλα αυτά δεν υπάρχει κυβέρνηση που να μην έχει δηλώσει την πρόθεσή της να συγκρουστεί με το βαθύ κράτος. Η αλήθεια ωστόσο είναι ότι δεν έχουμε μάθει ποτέ με τι ακριβώς έχουν συγκρουστεί τόσα χρόνια. Με ποια πρόσωπα ήρθαν σε σφοδρή μετωπική οι κυβερνώντες και τι κατάφεραν τελικά από αυτή τη συγκρουσιακή σχέση που προκάλεσαν. Μια σταθερή ρητορική, επαναλαμβανόμενη σαν ευαγγέλιο, με επίκεντρο μια έννοια φάντασμα που ποτέ δεν έχει καταλήξει σε κάποια αποκάλυψη πίσω από την πομπώδη ορολογία του. Η κατάσταση του σιδηροδρομικού δικτύου, η ανομία και η παραβατικότητα στα πανεπιστήμια, η άρνηση της αξιολόγησης στο δημόσιο, οι πολεοδομικές ανομίες, οι διπλοθεσίες κάποιων προσώπων, όλα αυτά πάνω στα οποία σκοντάφτουμε καθημερινά, για τα οποία έχουμε γκρινιάξει εκατοντάδες φορές και επιμένουν να μην αλλάζουν μπαίνουν γενικά και αόριστα κάτω από τον μανδύα του. Αλλά αυτό είναι πραγματικά το βαθύ κράτος;
Προσωπικά δεν έχω αντιληφθεί ότι υπάρχει στην Ελλάδα βαθύ κράτος. Αυτό που υπάρχει και μας μαστίζει είναι ένα πελατειακό, αναχρονιστικό, συντεχνιακό, αδιάφορο και εν τέλει ουσιωδώς προσβλητικό κράτος. Ένα κράτος που δεν θέλει να συγκρουστεί με τους βολεμένους ψηφοφόρους του, με τους φίλους που βάζει σε θέσεις ευθύνης και δε θέλει να τους κακοκαρδίσει αν και ξέρει πόσο ανίκανοι είναι, με την ατιμωρησία και την έλλειψη λογοδοσίας που μας έχει επιβάλει τυραννικά να ανεχόμαστε, με τη διαφθορά επιτρέπει και ανέχεται να γιγαντώνεται ενώ τη γνωρίζει. Όλα αυτά δημιούργησαν ένα αυτόνομο κράτος που κανείς δεν τολμά πραγματικά να αγγίξει γιατί ο συμβιβασμός στην καθεστηκυία τάξη απονεύρωσε κάθε προσπάθεια ειλικρινούς ρήξης.
Το βαθύ κράτος για να υπάρχει και να αναπαράγεται έχει ανάγκη από ένα δικό του σύστημα ανώτερης τάξης που εναλλάσσεται σε ηγετικές θέσεις εξουσίας. Προασπίζεται τα δικά του συμφέροντα, υποστηρίζει τα δικά του μέλη και λειτουργεί ως ένα κλειστό κλαμπ με μηχανισμούς που είναι σε θέση να του εξασφαλίζουν τη συνέχειά του ανεξάρτητα από τις ιδεολογικές θέσεις των κυβερνήσεων που εναλλάσσονται. Τα μέλη του του είναι σε θέση να έχουν ισχυρή πρόσβαση στην εκάστοτε πολιτική εξουσία και να υπερασπιστούν τα συμφέροντά τους καθώς συμμετέχουν σε αυτή.
Στην Ελλάδα δεν έχουμε κάτι τέτοιο. Τα προβλήματά μας δημιουργούνται από τους συμφεροντολάτρες που αισθάνονται το κράτος σαν τσιφλίκι τους και τους διοικούντες που κυβερνούν χωρίς εσωτερικές αντιστάσεις. Διακηρύσσουν μεταρρυθμίσεις αλλά δεν τολμούν να τις εφαρμόζουν, επιτρέπουν να λεηλατείται κάθε έννοια αξιοπρέπειας του πολίτη, να ευτελίζεται η δημόσια ζωή και να μην υπερισχύει μια ισχυρή πολιτική βούληση για την επιλογή προσώπων με αξιοκρατικά και όχι φιλικά κριτήρια. Αυτό το τελευταίο στην πραγματικότητα μοιάζει περισσότερο με έκθεση ιδεών για τον καταναλωτισμό.
