Δημοσιεύτηκε στην έντυπη εφημερίδα Today Press
του Κωνσταντίνου Μπούρα
Μερικές σκέψεις για τον 21ο αιώνα των κβαντικών υπολογιστικών μηχανών. Ένας εποικοδομητικός προβληματισμός, με αφορμή την ταινία «Ο Καλός Καθηγητής – Pas de Vagues».
Ο πρωτότυπος τίτλος τα λέει όλα: «όχι αναταράξεις παρακαλώ!!!» ή «μη μού τους κύκλους τάραττε!!!» (επί το ελληνικότερον).
Η πολύ νέα γενιά των εικοσιπεντάρηδων που βγαίνει τώρα στην αγορά, η γνωστή πλέον ως “z generation”, έχει γίνει εφιάλτης των παντοειδών αφεντικών, εργοδοτών, προϊσταμένων, CEO… Γιατί; Γιατί επιμένουν να λένε πάντα την Αλήθεια και δεν μπαίνουν εύκολα σε καλούπια, σε κανόνες, σε πλαίσια, αμφισβητούν εμπράκτως την πολιτική ορθότητα, καυτηριάζουν παρευθύς κάθε κοινωνική υποκρισία, σπάνε τα στερεότυπα, στέκονται ενάντια σε κάθε είδους στερεότυπα, προκαταλήψεις, δεισιδαιμονίες και… προπάντων απαιτούν τη χαρά της ζωής στον χώρο δουλειάς!!! Για εμάς τους παλαιότερους, γονείς και παππούδες-γιαγιάδες των νεοεισερχόμενων στην αγορά εργασίας και στην πολιτική σκηνή τού διευρυμένου «τόπου», η απαίτηση να είμαστε ευτυχισμένοι στη δουλειά μας κάθε μέρα, κάθε ώρα, κάθε στιγμή μοιάζει τουλάχιστον σουρεαλιστική, αν όχι και παράλογη. Το οξύμωρο όμως είναι πως η γενιά που μεγάλωσε με το tablet έχει άμεση πρόσβαση στην Πληροφορία, ξέρει, γνωρίζει κι απαιτεί. Ήδη μια ολόκληρη στρατιά επιστημόνων εξειδικευμένων στη Διαχείριση Ανθρώπινου Δυναμικού προσπαθούν να μελετήσουν αυτές τις πρωτοφανείς συμπεριφορές και να εντάξουν αυτά τα δημιουργικά μυαλά στην αναπτυξιακή προοπτική τού παγκοσμιοποιημένου ψηφιακού (κι εντός ολίγου κβαντομηχανικού) χωριού μας. Η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) όχι μόνον δεν θα παραγκωνίσει τη «Φυσική Νοημοσύνη» αλλά θα απαιτήσει ενδεχομένως τέτοιες συνδημιουργικές δυναμικές. Κάθε φορά που ο Πανανθρώπινος Πολιτισμός περνάει από στροφές, καμπές, μεταίχμια μεταβαίνοντας προς μιαν άλλη εξελικτική αναγεννησιακή κατάσταση «τα πάντα ρει» κι αυτή η ρευστότητα προκαλεί αναπόφευκτες αναταράξεις, κάτι όμως που η αμέσως προηγούμενη γενιά τής ευζωίας και η προ-προηγούμενη των κοινωνικών αγώνων δεν φαίνονται ευεπίφοροι προς ταραχές. Έχουν μάλλον συμβιβαστεί κι εξουθενωθεί, αποδυναμωθεί και καταλαγιασμένοι έτσι όπως είναι επιθυμούν πάση θυσία την κοινωνική γαλήνη.
Σε έναν κόσμο όμως ταχέως μετασχηματιζόμενο κάτι τέτοιο φαντάζει οξύμωρο κι είναι εν πολλοίς ανέφικτο. Τα ρομπότ μη διακατεχόμενα από ανθρώπινα συναισθήματα κι ενοχικές αδυναμίες θα προτάξουν την Καθαρή Λογική έναντι πάσης εξιδανικευμένης ωραιοποιήσεως. Οι μηχανές δεν νιώθουν «νοσταλγία της ανάμνησης», δεν νογάνε από ταμπού και δεν (θα) έχουν φετίχ. Τι απομένει. Η καθαρή, διαυγής, κρυστάλλινη, άμεση, δημοκρατική ελεύθερη διάδοση-διάχυση-μετάδοση τής πληροφορίας.
Στην συγκεκριμένη ταινία με τίτλο στα ελληνικά «Ο Καλός Καθηγητής», ενώ στα γαλλικά ο πρωτότυπος τίτλος είναι “Pas de Vagues” τονίζει ακριβώς το χάσμα των γενεών και την ανάγκη επαναδιευθετήσεως των πάσης φύσεως αναγκαστικών ορίων, τόσο των κοινωνικών όσο και των ατομικών. Τα κατακτημένα Ανθρώπινα Δικαιώματα και η θεσμοθετημένη «Ελευθερία τής Έκφρασης» προσκρούουν αναπόφευκτα στην ελευθερία των άλλων «να είναι ο εαυτός τους». Η συνύπαρξη με τον πλησίον προϋποθέτει κανόνες, ευταξία. «Πόλις εστί Νόμω». Νέμεσις, από το ρήμα νέμω, μοιράζω. Μέσα στην ολοένα επιταχυνόμενη εντροπία όμως, το Σύστημα Γαία τείνει προς ένα πρωτόγνωρο Χάος, που όσο κι αν αυτορυθμίζεται (σύμφωνα με την ανάλογη μαθηματική Θεωρία) βιώνει απαραίτητα μετασχηματισμούς που άνευ αναταράξεων δεν νοούνται και δεν δύνανται να ολοκληρωθούν.
Η «Θεωρία της Σχετικότητας» και η Κβαντική θεώρηση τής Αλήθειας θέτει άπειρα προβλήματα σχετικά με την αντίληψη και τον ορισμό τής «Πραγματικότητας», όχι ως φιλοσοφικής έννοιας αλλά ως πολιτικοκοινωνικό πλαίσιο.
Σε ένα δημόσιο σχολείο υποβαθμισμένης περιοχής ανέργων, υποαπασχολούμενων και μεταναστών οι δάσκαλοι τα βρίσκουν μάλλον σκούρα και οχυρώνονται πίσω από κατεστημένες τυπικότητες, όχι μόνον προκειμένου να προστατευθούν αλλά και γιατί δεν προτίθενται «να σπάσουν αυγά», ενόσω ο νεαρός, νεοπροσληφθείς καθηγητής επιμένει να αλλάξει τον κόσμο και να τον φέρει στα μέτρα τής δικής του αντίληψης για την Ελευθερία. Η σύγκρουση είναι αναπόφευκτη, πρώτα με τους μαθητές και μετά με τους αρχικά υποστηρικτικούς συναδέλφους του. Κι όταν η κοινωνική κατακραυγή εκφράζεται με ταραχές, τότε εκείνος – με έναν καθαρά ντοστογιεφσκικό, οργουελικό, καφκικό, υπαρξιακό τρόπο – καταρρέει, αφήνοντας πίσω του την προσωρινώς ταραγμένη λίμνη τού εκπαιδευτικού συστήματος να προσπαθεί να ξαναβρεί τις ισορροπίες και την επιφανειακή γαλήνη της. Δύσκολο φυσικά, αν όχι και ανέφικτο, όμως το σενάριο τελειώνει εκεί, με τον «δαιμονισμένο» πρώην φερέλπιδα ονειροπόλο οραματιστή εκπαιδευτικό σε πλήρη παράκρουση κι εκτός συστήματος – προφανώς – πλέον. Η ταινία τελειώνει με τον ίδιον σε παλαιές στιγμές χαράς, φοιτητικού ξεφαντώματος και νεανικής ξεγνοιασιάς.
Ιδιαίτερα σκληρή ταινία, φορτίζει συναισθηματικά τον ευαισθητοποιημένο θεατή και θέτει κοινωνικά προβλήματα που δεν βρίσκουν απάντηση σε έναν κόσμο εν εξελίξει που διανύει ίσως την πλέον απρόβλεπτη δεκαετία του.
Εκπληκτικές ερμηνείες, φανταστικά τα απολύτως ρεαλιστικά σκηνικά, καφκικοί οι εσωτερικοί κι εξωτερικοί αστικοί χώροι, ο υπόγειος σιδηρόδρομος θυμίζει τη σύγχρονη γαλλική ρήση “metro, boulot, dodo” (μετρό, δουλίτσα, νανάκια).
Πολύτιμος οπτικοακουστικός οραματισμός. Αισιόδοξη δυστοπία.
Θα ήθελα να δω και τη συνέχεια αυτής της καλογυρισμένης, καλοβαλμένης, καλοδομημένης ταινίας, όχι στην οθόνη αλλά στη ζωή. Κι εάν οι έφηβοι σε όλα τα σχολεία όλων των εποχών ήταν ο εφιάλτης των διδασκόντων, σήμερα θα πρέπει να τους ακούσουμε με πολλή προσοχή, εάν θέλουμε να συνδημιουργήσουμε ένα ευτοπικό μέλλον για το Κοινό Καλό και Αγαθό όλων (“win win situation”, το λέμε αυτό στη θεωρία τού Management). Ως μεταδιδακτορικός ερευνητής στο ευρύτατο κεφάλαιο «Ηγεσία» (“Leadership”), θεωρώ ότι η πολύ νέα γενιά, η περίφημη “Generation Z”, μόνον όταν της εμπνεύσεις σεβασμό και σε εμπιστευθεί μπορεί να θεμελιωθεί μία αμοιβαία, επικερδής αγαστή συνεργασία. Για να γίνει όμως αυτό πρέπει όλες, όλοι, όλα να εξασκούμεθα καθημερινώς στην Ενσυναίσθηση, από την πρώτη ημέρα τής ζωής μας έως την τελευταία.
Ο Καλός Καθηγητής / Pas de Vagues / The Good Teacher.
Παραγωγής 2024. Έγχρωμη. Διάρκεια: 91′. Δραματική. Γαλλική.
Έκπληκτος, ένας νεαρός καθηγητής λογοτεχνίας έρχεται αντιμέτωπος με την καταγγελία μιας μαθήτριάς του για ανάρμοστη συμπεριφορά. Προσπαθεί να καταλάβει τι έχει συμβεί και να προστατέψει το όνομά του, αρνούμενος να αποκαλύψει πως είναι ομοφυλόφιλος, κάτι που κανείς δεν γνωρίζει.
Σκηνοθεσία: Τεντί Λουσί-Μοντέστ.
Με τους: Σαΐν Μπουμεντίν, Φρανσουά Σιβίλ, Τοσκάν Ντικέν.
