Δημοσιεύτηκε στην ψηφιακή εφημερίδα Ipaper
του Δημήτρη Κυριακόπουλου
Εντείνεται η παγκόσμια ανησυχία από τον ακήρυχτο πόλεμο Ισραήλ-Ιράν, που ξεκίνησε με ισραηλινά αεροπορικά πλήγματα εναντίον πυρηνικών εγκαταστάσεων και στρατιωτικών υποδομών, προκαλώντας την απάντηση της Τεχεράνης με κύματα πυραυλικών επιθέσεων.
Η νέα ανάφλεξη στην ευαίσθητη Μέση Ανατολή, θέτει σε συναγερμό και την ήδη επιβαρυμένη από προηγούμενα επεισόδια γεωπολιτικών κρίσεων παγκόσμια οικονομία, η οποία ενδέχεται να έχει μπροστά της έναν μεγαλύτερο κίνδυνο.
Οι παράγοντες που θα κρίνουν τις συνέπειες
Οι οικονομικές επιπτώσεις του πολέμου μεταξύ Ιράν και Ισραήλ θα εξαρτηθούν από διαφόρους και σύνθετους παράγοντες, με κυριότερους τη διάρκεια και την έκταση της σύγκρουσης.
Δεν χωράει αμφιβολία ότι ένας μακροχρόνιος πόλεμος θα έχει πιο βαθιές και διαρκείς οικονομικές συνέπειες σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο. Πάντως, σύμφωνα με Αμερικανούς και Ισραηλινούς αξιωματούχους που επικαλείται το CNN, η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή θα διαρκέσει «εβδομάδες, όχι ημέρες». Οι εν λόγω πηγές υποστήριξαν ότι η επιχείρηση έχει τη σιωπηρή έγκριση του Λευκού Οίκου, με Ισραηλινό να αναφέρει ότι ο Αμερικανός πρόεδρος συμφωνεί με το χρονοδιάγραμμα των εβδομάδων.
Επίσης, αν ο πόλεμος περιοριστεί μεταξύ των δύο χωρών, οι επιπτώσεις θα είναι συγκρατημένες. Αν όμως εμπλακούν και άλλες δυνάμεις (π.χ. ΗΠΑ, Χεζμπολάχ, χώρες του Κόλπου), οι συνέπειες θα είναι σοβαρότερες. Σε περίπτωση εμπλοκής των ΗΠΑ, είτε στρατιωτικά, είτε με κυρώσεις στο Ιράν, Κίνα και Ρωσία (έχουν στενή συνεργασία με την Τεχεράνη) ενδέχεται να αντιδράσουν, με την γεωπολιτική κρίση να κλιμακώνεται.
Το βέβαιο είναι ότι ο πόλεμος επηρεάζει αρνητικά το ενεργειακό κόστος, καθώς το Ιράν είναι βασικός παίκτης στην παγκόσμια παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ήδη, από τις πρώτες ώρες μετά την ισραηλινή επίθεση η διεθνής τιμή πετρελαίου (Brent) ανέβηκε και πλέον κινείται γύρω στα 75 δολάρια το βαρέλι. Οι αυξημένες τιμές καυσίμων, σταδιακά επιβαρύνουν τα κόστη των μεταφορών, του ηλεκτρισμού, των τροφίμων και λοιπών βασικών καταναλωτικών αγαθών, προκαλώντας νέο πληθωριστικό κύμα.
Η απειλή για τα Στενά του Ορμούζ
Το βράδυ του Σαββάτου διακινήθηκε η πληροφορία ότι η Τεχεράνη εξετάζει σοβαρά το κλείσιμο των στρατηγικής σημασίας Στενών του Ορμούζ. Πρόκειται για απειλή, που αν γίνει πράξη, θα προκαλέσει οικονομικό σοκ.
Τα Στενά του Ορμούζ είναι από τις σημαντικότερες θαλάσσιες διόδους στον κόσμο, ιδιαίτερα για το παγκόσμιο εμπόριο πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Πρόκειται για ένα στενό θαλάσσιο πέρασμα μεταξύ του Περσικού Κόλπου και του Αραβικού ή Κόλπου του Ομάν, ανάμεσα στο Ιράν και το Ομάν (Χερσόνησος Μουσάνταμ). Περίπου 33 χλμ είναι το πλάτος τους στο στενότερο σημείο, αλλά οι πλωτές λωρίδες για πλοία είναι μόνο 3 χλμ η κάθε μία. Είναι ο κύριος δίαυλος εξαγωγής πετρελαίου από τις χώρες του Περσικού Κόλπου (Σαουδική Αραβία, Ιράν, ΗΑΕ, Κουβέιτ, Ιράκ, Κατάρ).
Πάνω από 20% του παγκόσμιου πετρελαίου (περισσότερα από 18 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου την ημέρα) που διακινείται δια θαλάσσης περνά από τα Στενά του Ορμούζ, όπως και μεγάλο μέρος του υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) του Κατάρ.
Οι βασικές συνέπειες αν κλείσουν:
- Αύξηση τιμών πετρελαίου: Το Brent θα εκτιναχθεί, ίσως και πάνω από 150 δολάρια το βαρέλι αν η διακοπή είναι πλήρης και παρατεταμένη. Αυτό θα προκαλέσει παγκόσμιο πληθωρισμό, με κυρίως επηρεαζόμενες χώρες που εξαρτώνται από εισαγόμενο πετρέλαιο.
- Ενεργειακή κρίση: Ιδιαίτερα για την Ασία (Ιαπωνία, Κίνα, Ν. Κορέα), που βασίζεται σε πετρέλαιο από τον Κόλπο.
- Ναυτιλιακή αναστάτωση: Θα επηρεαστούν σοβαρά οι ναυτιλιακές γραμμές και τα ασφάλιστρα μεταφορών θα αυξηθούν (πρόσθετα έξοδα για ασφαλιστική κάλυψη ρίσκου πολέμου).
- Χρηματιστηριακές πιέσεις: Οι διεθνείς αγορές θα αντιδράσουν αρνητικά (πτώση δεικτών, αστάθεια νομισμάτων, φυγή σε ασφαλή καταφύγια όπως ο χρυσός).
Ας δούμε συνοπτικά τις κύριες οικονομικές επιπτώσεις στην Ελλάδα αν συμβεί κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ:
- Αύξηση ενεργειακού κόστους: Σε ενδεχόμενο αποκλεισμού, οι αναλυτές εκτιμούν ότι η τιμή του πετρελαίου θα ανέβει στα 100–150 δολάρια το βαρέλι, προκαλώντας έντονη πληθωριστική πίεση. Για την Ελλάδα, εκτιμάται αύξηση κόστους εισαγόμενης ενέργειας κατά περίπου 1 δισ. ευρώ (αύξηση τιμών 20%).
- Ναυτιλία & logistics: Οι ελληνόκτητες εταιρείες βλέπουν αυξημένα ασφάλιστρα, rerouting (π.χ. μέσω Αφρικής), καθυστερήσεις και επιπλέον λειτουργικό κόστος 300–500 εκατ. ευρώ.
- Εμπόριο – εισαγωγές: Καθυστέρηση στις εφοδιαστικές αλυσίδες από Ασία, αύξηση κόστους εισαγωγών 5–7% (200–300 εκατ. ευρώ), με επιβάρυνση πρώτων υλών, τροφίμων, τεχνολογίας.
- Τουρισμός: Η αστάθεια στη γειτονιά μπορεί να έχει συνέπειες στον ελληνικό τουρισμό (ειδικά σε κρουαζιέρες στην Ανατολική Μεσόγειο). Οι πρώτες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για ενδεχόμενη ακύρωση 10–15% των αφίξεων σε τρίμηνη κρίση, με απώλειες 600–800 εκατ. ευρώ.
Στα ύψη η τιμή της βενζίνης
Στην αντλία της βενζίνης θα φανούν σε πρώτη φάση στην Ελλάδα οι οικονομικές επιπτώσεις του πολέμου Ισραήλ-Ιράν. Στο σενάριο που το βαρέλι πετρελαίου φτάσει στα 100–150 δολάρια, το λίτρο αμόλυβδης, μπορεί να εκτιναχθεί μέχρι και στα 2,40–2,50 ευρώ (σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Ανάπτυξης την Παρασκευή 13 Ιουνίου η πανελλαδική μέση τιμή πώλησης αμόλυβδης 95 οκτανίων ήταν 1,73 ευρώ ανά λίτρο).
Αξίζει, να σημειωθεί, ότι ο υπουργός Ανάπτυξης Τάκης Θεοδωρικάκος δήλωσε για την αντιμετώπιση αισχροκέρδειας στα καύσιμα: «Έδωσα εντολή στη ΔΙΜΕΑ για εκτεταμένους ελέγχους σε πρατήρια βενζίνης, πετρελαιοειδών για να αποφευχθούν φαινόμενα παράνομης κερδοσκοπίας καθώς ακόμη δεν έχουν προμηθευτεί νέες ποσότητες πετρελαίου με τις πραγματικά αυξημένες νέες τιμές εξαιτίας της πολεμικής ανάφλεξης στη Μέση Ανατολή.»
