Δημοσιεύτηκε στην έντυπη εφημερίδα Today Press
Συνέντευξη στους Σπύρο Πολυμέρη, Κώστα Λασκαράτο
Η Λόλα Νταιφά, ένας άνθρωπος που σφράγισε το χώρο της επικοινωνίας στην Ελλάδα μίλησε στα ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ για τις τρεις σπουδαίες προσωπικές της συλλογές (ακροκέραμα – πιάτα – τάματα) και εξέφρασε την επιθυμία της να τις παραχωρήσει για έκθεση.
«Θα ήθελα έναν ενιαίο χώρο, για τα ακροκέραμα, τα πιάτα και τα τάματα. Να είναι ο χώρος μιας τρελής γυναίκας που έφαγε τα λεφτά της, τη ζωή της και τον ελεύθερο χρόνο της για να μαζέψει αυτά τα πράγματα», σημειώνει χαρακτηριστικά, μιλώντας με πάθος για τις συλλογές της με τα ακροκέραμα, τα πιάτα και τα τάματα που φυλάει σήμερα σε προσωπικό της χώρο στα Βόρεια Προάστια της Αττικής.
H Today Press, δημοσιεύει τη συνέντευξη με σκοπό τη διάχυση του μηνύματος και την ανταπόκριση ενός φορέα, ενός ιδρύματος ή ενός Οργανισμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης που θα αποκτήσει τις σημαντικές συλλογές, με μοναδική υποχρέωση να τις σεβαστεί, να τις προφυλάξει και να τις εκθέσει.
Πως ξεκινά κάποιος και γίνεται συλλέκτης;
Καταρχήν πρέπει να έχεις πάθος. Δεν μπορείς να γίνεις συλλέκτης αν δεν είσαι παθιασμένος άνθρωπος. Εγώ ξεκίνησα τη συλλογή με τα ακροκέραμα, πρώτα, από φοιτήτρια. Ήταν η εποχή που είχαν αρχίσει να ρημάζουν τα σπίτια τα παλιά. Είπα ότι εγώ δεν έχω λεφτά να αγοράζω σπίτια, αλλά τουλάχιστον να αγοράσω ένα κομματάκι που να θυμίζει εκείνη την εποχή, εκείνο το σπίτι… Και άρχισε η συλλογή με τα ακροκέραμα, η σχέση μου με τους χτίστες δεν ήταν πάντα πολύ ευγενική. το ξέρω ότι με εκμεταλλευόντουσαν. Το ξέρανε και αυτοί ότι το ξέρω. Αλλά επειδή εγώ τα ήθελα οπωσδήποτε, έδινε ό,τι μου ζητούσαν…
Όταν σε βλέπουν ότι παθιάζεσαι και πως τελειώνεις το μάθημα στο Πανεπιστήμιο και πας σε αυτούς και δεν έχεις ακόμη φάει, καταλαβαίνανε πως αυτή εδώ είναι θύμα…
Αυτή η πρώτη συλλογή είχε λοιπόν συναισθηματικό πρόσημο και διάθεση διατήρησης των αναμνήσεων. Όχι τόσο εκτίμηση τέχνης, από ό,τι καταλαβαίνω…
Όχι. Ήταν εκτίμηση τέχνης. Μου άρεσαν πάρα πολύ. Δεν σκεφτόμουν εκείνη τη στιγμή τη νοικοκυρά που μένει στο σπίτι. Σκεφτόμουν ότι αυτό το σπίτι θα χαθεί και δε θα το ξαναδούμε. Και είχαν χαθεί τότε η βίλα Μαργαρίτα που ήταν στη συμβολή της Μεσογείων με τη Βασιλίσσης Σοφίας, εκεί που είναι τώρα μια τράπεζα.
Άρα η συνειδητοποίηση μιας Αθήνας που αλλάζει…
Που χάνεται βασικά. Γιατί δεν αντικαταστάθηκε αυτή η τέχνη ή το «μαστορόπουλο» από κάποια άλλη πρόταση τέχνης. Ήταν μια πρόταση ανάγκης. Στέγασης; Πάντως βρισκόμαστε σε μίαν ανάγκη. Μιλάμε για το 1968… Τη δεκαετία 1970-1980, συγκεντρώνω τα περισσότερα ακροκέραμα.
Το πιο παλιό ακροκέραμο της συλλογής σας, ποιο είναι;
Το Πατρινό, που είναι φτιαγμένο με το χέρι.
Από το 1850 και μετά…
Είναι αυτό που είχε ζητήσει ο Κωστής Στεφανόπουλος να δει. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ήταν από την Πάτρα, είχε δει το βιβλίο μου τότε…
Το ένα κομμάτι είναι τα ακροκέραμα. Μετά όμως δημιουργείτε ακόμη δυο συλλογές. Μια με πιάτα και μια με τάματα. Σκεφτόμουν πως θα μπορούσε ένας συλλέκτης –με τέτοιες αναζητήσεις- να ξεκινήσει από τα τάματα. Λόγω της πίστης. Της θρησκευτικής σύνδεσης…
Όχι. Καθόλου! Όταν είσαι νέος και δυνατός και πιστεύεις ότι θα κατακτήσεις τον κόσμο, δεν έχεις ανάγκη κανέναν.
Μετά από τα τάματα ήρθαν τα πιάτα. Μου θύμιζαν την ελληνική ιστορία.
Απελευθερώθηκε η Ελλάδα μετά από 400 χρόνια. Οι τσολιάδες μας, με τις 400 πιέτες, όσα και τα χρόνια. Κυρίως όλη αυτή η ιστορία και κυρίως πράγμα που δεν ήξερα εγώ, παρόλο που ήξερα ιστορία.
Φερ’ ειπείν έχω ένα πιάτο που έχει τη Θεσσαλία πάνω. Σε αυτό το πιάτο είναι η (Μαργαρίτα) Μπασδέκη. Μια κοπέλα 22 χρονών η οποία έβαλε στην επανάσταση τη Θεσσαλία. Εγώ δεν το είχα μάθει έως τότε…
Αυτή η συλλογή πως δημιουργείται;
Με βάση το τι υπάρχει αυτή την εποχή. Δεν δημιουργήθηκε μια σειρά, τότε, με ζωάκια και λουλουδάκια. Δημιουργήθηκε μια σειρά από πιάτα με ανθρώπους που έπαιξαν έναν ρόλο για να γίνει αυτή η χώρα πάλι Ελλάδα. Αυτό το κομμάτι γης, πάλι Ελλάδα. Η δημιουργία των πιάτων είναι από το 1833. Το πρώτο πιάτο που ήρθε ήταν με τη δυναστεία, τη βασιλεία. Ήταν κατά κάποιο χρόνο στη λογική «είμαστε κράτος και έχουμε και αρχηγό κράτους».
Μετά, έγινε ένα «πισωγύρισμα» της ιστορίας και πήγαιναν προς τα πίσω. Βγήκαν πιάτα με τον Μιαούλη, την ανατίναξη της Μονής Αρκαδίου, η Μπασδέκη, ο Λόρδος Βύρωνας κλπ.
Καταγράφουν ιστορία. Κανένα από αυτά τα πιάτα δεν ήταν διακοσμητικά. Ήταν όμως χρήσης πιάτα…
Παλιά λέγανε μάλιστα οι μαμάδες στα παιδιά: Φάε τη σούπα σου, θα δεις τον Κολοκοτρώνη!
Και μετά έρχονται τα τάματα…
Πολύ μετά. Όταν πια δεν έχεις τη φόρα, ότι θα τα κάνω όλα, θα τα κατακτήσω όλα, θα τα καταφέρω όλα. Βλέπεις ότι υπάρχει και ο θάνατος. Και πως ο θάνατος δεν είναι μόνο για τους άλλους αλλά και για εσένα. Αρχίζουν οι απώλειες στην οικογένεια. Δεν βλέπεις πια γελαστό το πρόσωπο του γιατρού, αλλά λέει: ελάτε να συζητήσουμε κάτι! Αυτόματα λοιπόν, αυτό το πράγμα ότι δεν είσαι και παντοδύναμος, πρέπει να ζητήσεις κάπου βοήθεια… δεν έχεις πουθενά να πιαστείς.
Η σύνδεση των τριών συλλογών ποια είναι; Υπάρχει κάποιο αόρατο νήμα; Είναι ίσως η οικογένεια; Η οικογένεια η οποία μένει στο σπίτι με τα ακροκέραμα, τρώει από το πιάτο με την ελληνική ιστορία και που ζητάει στο τέλος –λόγω της φθαρτότητας- βοήθεια από τα θεία; Είναι σα να τοποθετείται ένας άνθρωπος στον ιστορικό χρόνο, με τα ακροκέραμα και η ψυχή των ανθρώπων, μέσα από τα τάματα…
Το σκηνικό ενός σπιτιού. Και δεν είναι μόνο το σπίτι επειδή υπάρχει το πάσχον σώμα. Υπάρχει και η παράκληση να είναι καλά η κότα μου, που κάνει το αυγό για το παιδί μου. Είναι οι ναυτικοί μας, να είναι καλά. Έχουμε πολλά τέτοια τάματα…
Ποια είναι η μεγαλύτερη συλλογή;
Ο Άγγελος ο Δεληβοριάς, ο ιστορικός διευθυντής του μουσείου Μπενάκη, μου είχε πει ότι η συλλογή με τα πιάτα είναι η πληρέστερη που υπάρχει.
Υπήρχαν τα πιάτα τα ελληνικά και τα φιλελληνικά. Τα πιάτα τα φιλελληνικά είχαν βγει στο εξωτερικό, για τις μεγάλες δυνάμεις για να συνδράμουν. Είναι απολύτως αδόκιμο, αλλά μου αρέσει να το λέω έτσι . Ήταν τα πιάτα της ζητιανιάς. Δηλαδή: «δώστε και σώστε».
Τα δικά μου τα πιάτα, ήταν τα πιάτα της χαράς. Γιατί η Ελλάδα είχε απελευθερωθεί και τιμούσε τους ήρωές της πια.
Ποιο είναι το πρώτο πιάτο που αποκτήσατε;
Το πρώτο πιάτο ήταν της δυναστείας των βασιλιάδων. Με την Όλγα και τον Γεώργιο. Υπήρχε στο σπίτι της πεθεράς μου. Και το είχα δει, ως φοιτήτρια. Είχα ρωτήσει τι είναι και μου είχε πει πως το είχε φέρει η ψυχοκόρη με χόρτα…
Και το πρώτο ακροκέραμο;
Ήταν ο Ερμής, από ένα σπίτι στα Σεπόλια.
Το όνειρο του συλλέκτη ποιο είναι;
Η χαρά του συλλέκτη είναι πρώτα από όλα να τα αποκτήσει ο ίδιος. Σκέφτεται τη δική του τη χαρά.
Μετά σκέφτεται ότι σώζει. Σώζει Ελλάδα. Σώζει…
Με τα τάματα δε σώζεις βέβαια, είσαι σε μίαν άλλη φάση ζωής.
Μετά σκέφτεσαι ότι είναι εγωιστικό να τα έχεις και να τα βλέπεις μόνο εσύ. Πως καλό θα ήταν να τα δούνε και άλλοι και να αγκαλιάσουν την ιστορία τους.
Μου είπαν κάποιοι πολιτικοί να τα δώσω. Είπα βεβαίως. Πείτε μου όμως να τα δώσω; Που θα τα βάλετε; Πότε θα τα βάλετε;
Να τα ξαναδώσω και να τα βρω να τα πουλάνε στο Μοναστηράκι ή να μείνουν σε κούτες, όχι…
Θα προσφέρατε τις συλλογές σας, για να εκτεθούν κάπου μόνιμα;
Θα το έκανα. Θα το έκανα, αλλά αν τηρούνταν κάποιες προϋποθέσεις.
Είχα την τεράστια αγωνία να τα μαζέψω, να τα διαφυλάξω, να τα πάρω με στέρηση γιατί ποτέ δεν ήμουν πλούσια. Ποτέ. Πάντα εργαζόμενη ήμουν, αμειβόμενη αλλά όχι πλούσια.
Που βλέπετε το χώρο τους;
Θα ήθελα έναν ενιαίο χώρο, για τα ακροκέραμα, τα πιάτα και τα τάματα. Να είναι ο χώρος μιας τρελής γυναίκας που έφαγε τα λεφτά της, τη ζωή της και τον ελεύθερο χρόνο της για να μαζέψει αυτά τα πράγματα. Δε θα το ήθελα να σπάσει. Να είναι τμηματικό.
Αλλά αν παρουσιάζονταν μια καλή ευκαιρία για κάτι τμηματικό, θα το έβλεπα και αυτό.
Κατεβάστε δωρεάν
το 5ο τεύχος
των Τετραδίων Πολιτισμού
