Δημοσιεύτηκε στην έντυπη εφημερίδα Today Press
του Δημήτρη Καμπουράκη
Το Ισραήλ κερδίζει τον πόλεμο στη Γάζα. Μέρα με τη μέρα, τα ισραηλινά στρατεύματα προωθούνται βαθύτερα μέσα στην κατεστραμμένη πόλη της Γάζας, οι συνοικίες που άλλοτε έσφυζαν από ζωή γίνονται ερείπια, και οι τελευταίες γραμμές άμυνας της Χαμάς υποχωρούν. Τα νοσοκομεία σταματούν να λειτουργούν, οι άμαχοι μετακινούνται μαζικά προς τον νότο, το ισραηλινό αφήγημα περί «εκκαθάρισης των τρομοκρατών» φαίνεται στρατιωτικά να υλοποιείται. Αν η στρατηγική του Νετανιάχου ήταν η πλήρης αποδόμηση των οργανωμένων δομών της Χαμάς στη Γάζα, η επιχείρηση οδεύει προς επιτυχία.
Και όμως, όσο το Ισραήλ κερδίζει τον πόλεμο επί του εδάφους, τόσο τον χάνει σε κάθε ξένη πρωτεύουσα. Το παράδοξο είναι εκκωφαντικό. Οι στρατιωτικές νίκες συνοδεύονται από διπλωματικές ήττες, ενώ η διεθνής εικόνα του Ισραήλ φθίνει όσο ποτέ άλλοτε.
Στρατιωτικός θρίαμβος, ανθρωπιστικός όλεθρος
Η εικόνα στη Γάζα είναι τρομακτική. Δεκάδες χιλιάδες νεκροί, οι περισσότεροι άμαχοι. Ολόκληρες συνοικίες κατεστραμμένες, νοσοκομεία εκτός λειτουργίας, παιδιά και ηλικιωμένοι ανάμεσα στα θύματα. Ο αριθμός των εκτοπισμένων ξεπερνά πλέον τα δύο εκατομμύρια σε έναν χώρο που δεν μπορεί να τους στεγάσει. Όσο κι αν το Ισραήλ υποστηρίζει ότι στοχεύει τη Χαμάς, η εικόνα που μεταδίδεται στον πλανήτη είναι αυτή μιας συντριπτικής στρατιωτικής μηχανής που ισοπεδώνει τα πάντα.
Ακόμα κι αν είναι δεδομένο ότι Χαμάς βάζει άμαχους για ασπίδα, ακόμα κι να όλοι φρίττουν με την συνεχιζόμενη κράτηση των ομήρων, πάλι η εικόνα παραμένει συντριπτική. Αυτό ακριβώς είναι που κοστίζει στο Ισραήλ διεθνώς. Μπορεί η επιχείρηση να φέρνει αποτελέσματα στο πεδίο, όμως δημιουργεί ένα πρωτοφανές έλλειμμα νομιμοποίησης διεθνώς. Η αφήγηση «αυτοάμυνας» δεν αρκεί όταν οι οθόνες δείχνουν ερείπια και πτώματα.
Το ντόμινο αναγνωρίσεων του παλαιστινιακού κράτους
Μέσα σ’ αυτή τη συγκυρία, ζούμε κάτι που μέχρι πρότινος φάνταζε αδιανόητο. Μια σειρά δυτικών χωρών σπάνε τη γραμμή και αναγνωρίζουν επίσημα το παλαιστινιακό κράτος. Ηνωμένο Βασίλειο, Καναδάς, Αυστραλία, Πορτογαλία, κράτη του στενού «δυτικού κύκλου», όχι αραβικά ή τριτοκοσμικά. Η αναγνώριση δεν είναι πια μόνο υπόθεση της Λατινικής Αμερικής ή του Νότου, αλλά περνά στον σκληρό πυρήνα της Δύσης.
Το μήνυμα είναι σαφές. Η διεθνής κοινότητα, ακόμη και οι πιο στενοί σύμμαχοι του Ισραήλ, δεν αντέχουν άλλο να παρακολουθούν αμέτοχοι. Οι αναγνωρίσεις λειτουργούν ως σαφής καταδίκη της ισραηλινής στρατηγικής και ως υπενθύμιση ότι δεν υπάρχει «στρατιωτική λύση» στο παλαιστινιακό ζήτημα.
Το Ισραήλ, αντί να κεφαλαιοποιήσει μια στρατιωτική νίκη, βρίσκεται μπροστά σε ένα ντόμινο διπλωματικής απομόνωσης. Η κυβέρνηση Νετανιάχου απαντά με οργή, κατηγορώντας τις χώρες αυτές ότι «επιβραβεύουν την τρομοκρατία». Στην πραγματικότητα όμως, οι αναγνωρίσεις δείχνουν ότι το αφήγημα περί «πολέμου κατά της Χαμάς» δεν πείθει πλέον. Ο κόσμος βλέπει μόνο το αίμα.
Οι ξένες πρωτεύουσες κλείνουν τα αυτιά στο αφήγημα
Η κατάσταση θυμίζει την Αμερική στο Βιετνάμ. Κερδίζεις μάχες, χάνεις όμως τις καρδιές και τα μυαλά. Κάθε βόμβα που πέφτει στη Γάζα δεν γκρεμίζει μόνο ένα σπίτι αλλά και ένα κομμάτι της διεθνούς εικόνας του Ισραήλ. Το Παρίσι, το Λονδίνο, η Μαδρίτη, η Οτάβα, η Καμπέρα γεμίζουν με διαδηλώσεις υπέρ των Παλαιστινίων. Οι Εβραίοι τουρίστες βρίσκονται μπροστά σε κόσμο που δεν τους αφήνει να κατέβουν απ’ τα κρουαζιερόπλοια. Οι διπλωματικοί φάκελοι που χρόνια έμεναν στο συρτάρι ανοίγουν ξανά.
Η Ουάσιγκτον προσπαθεί να ισορροπήσει. Οι Αμερικανοί εξακολουθούν βέβαια να στηρίζουν στρατιωτικά και διπλωματικά τους Ισραηλινούς, αλλά το ερώτημα είναι καίριο: αρκεί ένας Τραμπ για να θεωρήσουν ότι έχουν επαρκή κάλυψη στον διεθνή στίβο; Αμφιβάλω. Στις Βρυξέλλες, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι διχασμένη. Κάποιοι βλέπουν την ασφάλεια του Ισραήλ ως υπεράνω όλων, άλλοι θεωρούν ότι το παλαιστινιακό κράτος είναι πια αναπόφευκτο.
Ο Ερντογάν και το «παλαιστινιακό χαρτί»
Και μέσα σε όλα αυτά, εμφανίζεται ξανά η Τουρκία. Ο Ερντογάν έχει φορέσει την περικεφαλαία του «προστάτη των Παλαιστινίων», καταγγέλλει τον Νετανιάχου, μιλά για γενοκτονία, επιδιώκει να ηγηθεί του μουσουλμανικού κόσμου. Παίζει σε διπλό ταμπλό, κρατάει ρητορικά αποστάσεις από το Ισραήλ δίχως όμως να κόβει και όλες τις γέφυρες. Όσο πιο ακραία εμφανίζεται η ισραηλινή πολιτική, τόσο πιο εύκολο είναι για τον Ερντογάν να εμφανίζεται ως ηθικός πρωταγωνιστής.
Η Τουρκία χρησιμοποιεί το παλαιστινιακό για να σφυρηλατήσει σχέσεις με τον αραβικό κόσμο, να δείξει ότι είναι ο «φυσικός ηγέτης» της περιοχής και ταυτόχρονα να πιέσει την Ελλάδα και την Κύπρο. Το Μεσανατολικό γίνεται εργαλείο στην ελληνοτουρκική αντιπαράθεση.
Η Ελλάδα και η στρατηγική συμμαχία με το Ισραήλ
Απέναντι σε αυτό το τοπίο, η Ελλάδα έχει επενδύσει πολύ στη στρατηγική συμμαχία με το Ισραήλ. Από τις κοινές στρατιωτικές ασκήσεις και την ανταλλαγή τεχνογνωσίας, μέχρι το ενεργειακό τρίγωνο Ελλάδας–Κύπρου–Ισραήλ και τον αντιαεροπορικό μας θόλο, η συνεργασία είναι βαθιά και ουσιαστική.
Για την Αθήνα, το Ισραήλ είναι το ισχυρότερο αντίβαρο στην Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο. Η στρατιωτική τεχνολογία, η αμυντική συνεργασία, ακόμη και το διπλωματικό βάρος του Τελ Αβίβ, προσφέρουν στην Ελλάδα πολύτιμα όπλα στην ευρύτερη αντιπαράθεση με την Άγκυρα. Ειδικά στο θέμα των F-35, η Αθήνα πιο πολύ ελπίζει στην πίεση των Ισραηλινών προς τον Τραμπ να μην τα πουλήσει σον Ερντογάν, παρά στις δικές της δυνατότητες να πείσει την Ουάσιγκτον.
Αλλά όσο το Ισραήλ χάνει πόντους διεθνώς, τόσο πιο περίπλοκη γίνεται αυτή η στρατηγική. Γιατί η Ελλάδα δεν μπορεί να φανεί σαν άκριτος «ουραγός» του Ισραήλ, την ώρα που ακόμα και οι πιο στενοί του σύμμαχοι σηκώνουν το δάχτυλο της κριτικής.
Το ελληνικό δίλημμα
Η Αθήνα βρίσκεται μπροστά σε ένα δύσκολο δίλημμα. Από τη μία, δεν έχει την πολυτέλεια να υπονομεύσει τη στρατηγική σχέση με το Ισραήλ. Σε μια περιοχή όπου η Τουρκία σηκώνει παντιέρα, η ισραηλινή συμμαχία είναι πολύτιμη. Από την άλλη όμως, δεν μπορεί να κλείνει τα μάτια μπροστά στον ανθρωπιστικό όλεθρο στη Γάζα, ούτε να αγνοεί το ντόμινο αναγνωρίσεων που αλλάζει το διπλωματικό τοπίο.
Η Ελλάδα έχει ιστορικά καλές σχέσεις με τον παλαιστινιακό λαό και δεν μπορεί να τις πετάξει στο καλάθι. Πρέπει να ισορροπήσει ανάμεσα σε δύο πραγματικότητες. Στο στρατηγικό συμφέρον της με το Ισραήλ και την ηθική–διπλωματική ανάγκη να μην αποκοπεί από τον παλαιστινιακό αγώνα που κερδίζει έδαφος διεθνώς.
Προς μια πολιτική ισορροπίας
Η λύση για την Ελλάδα δεν είναι ούτε η σιωπή ούτε οι κραυγές. Είναι η ψύχραιμη ισορροπία. Η Αθήνα μπορεί να στηρίξει την ασφάλεια του Ισραήλ, αλλά ταυτόχρονα να πιέσει για πολιτική λύση στο παλαιστινιακό. Μπορεί να παραμείνει στρατηγικός εταίρος του Τελ Αβίβ, χωρίς να ταυτιστεί με τα πιο ακραία του βήματα.
Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα πρέπει να φανεί «σοβαρός παίκτης» που βλέπει τη μεγάλη εικόνα. Να αναγνωρίσει το δικαίωμα των Παλαιστινίων σε κράτος, να στηρίξει την ανάγκη εκεχειρίας, αλλά και να διατηρήσει τη στρατιωτική και ενεργειακή συμμαχία με το Ισραήλ. Είναι δύσκολη ακροβασία, αλλά είναι η μόνη ρεαλιστική.
Το Ισραήλ κερδίζει στη Γάζα. Οι χάρτες δείχνουν προέλαση, οι δομές της Χαμάς καταρρέουν. Όμως στις ξένες πρωτεύουσες, το Ισραήλ χάνει καθημερινά. Οι εικόνες του πολέμου έχουν μεγαλύτερη δύναμη από οποιοδήποτε επιχείρημα. Το παλαιστινιακό κράτος, που για δεκαετίες έμοιαζε φάντασμα, γίνεται ξανά πραγματική ατζέντα.
Η Ελλάδα, στο μέσο αυτής της καταιγίδας, οφείλει να ισορροπήσει με νηφαλιότητα. Να μην απεμπολήσει το στρατηγικό της πλεονέκτημα από τη συμμαχία με το Ισραήλ, αλλά και να μη βρεθεί εκτεθειμένη απέναντι σε μια διεθνή πραγματικότητα που αλλάζει ραγδαία. Στον πόλεμο της Γάζας, το Τελ Αβίβ μπορεί να βρει το κλειδί της στρατιωτικής νίκης. Αλλά το ερώτημα είναι αν, στο τέλος, θα κρατά μόνο τα ερείπια της Γάζας και αν η Αθήνα θα έχει σταθεί αρκετά έξυπνη ώστε να μη βρεθεί κι αυτή με τα χέρια άδεια.
