Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
Του Αθανάσιου Δρούγου,
Διεθνολόγου – Γεωστρατηγικού Αναλυτή-Ειδικού σε θέματα παγκόσμιας ασφαλείας
Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου και ο Ντόναλντ Τραμπ συμφώνησαν σε ένα σχέδιο 20 σημείων που περιλαμβάνει ένα προσωρινό παλαιστινιακό κυβερνητικό όργανο για τη Γάζα, που θα επιβλέπεται από ένα διοικητικό συμβούλιο, συμπεριλαμβανομένου του Τόνι Μπλερ (αν βέβαια το συγκεκριμένο σχέδιο καταστεί εφαρμόσιμο και προπάντων αποδεκτό από όλες τις πλευρές).
Ο υπογράφων θεωρεί το σχέδιο για το μέλλον της Γάζας ως πολύπλοκο, ιδιαίτερα τεχνοκρατικό, και ότι αγνοεί βασικά στοιχεία της παλαιστινιακής ιστορίας, διαχρονικών προβλημάτων, καθώς και ενδοπαλαιστινιακών διαφορών, όπως και των πολλαπλών περιφερειακών και παγκόσμιων συμφερόντων. Δύσκολα θα μπορέσει να υλοποιηθεί πρακτικά.
Εν ολίγοις: Έγγραφο που διέρρευσε αποκάλυψε λεπτομέρειες σχετικά με το πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει η αρχή που είναι επιφορτισμένη με τη μελλοντική διακυβέρνηση και την ανοικοδόμηση της Λωρίδας της Γάζας και πώς θα μπορούσε να δομηθεί.
Η πρόταση προτείνει μερικούς δισεκατομμυριούχους που θα μπορούσαν να καθίσουν στο διοικητικό συμβούλιο και θα περιλαμβάνει ένα επενδυτικό όργανο που θα είναι επιφορτισμένο με τη δημιουργία «πραγματικών οικονομικών αποδόσεων».
Οι επικριτές λένε ότι το σχέδιο παρακάμπτει τους Παλαιστινίους ενώ δίνει την εξουσία σε ξένους που «υποκινούνται από τα κεφαλαιουχικά συμφέροντα».
Οι ξένοι δισεκατομμυριούχοι θα μπορούσαν να εγκατασταθούν σε ένα διοικητικό συμβούλιο που θα διέπει όλες τις πτυχές της ζωής στη Γάζα, ενώ οι Παλαιστίνιοι θα έχουν μικρή συμβολή, σύμφωνα με ένα σχέδιο που είδε ο υπογράφων σε πρόσφατο κλειστό συμπόσιο.
Το έγγραφο που διέρρευσε αποκάλυψε μια πιθανή δομή για τη λεγόμενη «Διεθνική Μεταβατική Αρχή της Γάζας» (GITA), η οποία θα μπορούσε να πάρει τον προσωρινό έλεγχο της Λωρίδας μόλις τελειώσει και αν (ολοκληρωτικά) ο πόλεμος.
Η πρόταση συντάχθηκε από το Ινστιτούτο Τόνι Μπλερ για την «Παγκόσμια Αλλαγή», μια «δεξαμενή σκέψης» με επικεφαλής τον πρώην Εργατικό Βρετανό πρωθυπουργό.
Το έγγραφο περιγράφει λεπτομερώς τι μπορεί να ισχύσει για τους ανθρώπους της Γάζας και ποιος θα μπορούσε να ελέγχει τη ζωή τους στο εγγύς μέλλον.
Παρακάτω είναι τι υπάρχει σε αυτό το σχέδιο:
- Σύμφωνα με το σχέδιο, η GITA θα έχει μια ιεραρχική δομή υπό την ηγεσία ενός διεθνούς συμβουλίου που «θα ασκεί υπέρτατη στρατηγική και πολιτική εξουσία», καθώς και έναν πρόεδρο που θα ηγείται ολόκληρης της επιχείρησης ως «ανώτατο πολιτικό στέλεχος».
- Θα περιλαμβάνει επίσης ένα όργανο επιφορτισμένο με την προώθηση επενδυτικών σχεδίων, συμπεριλαμβανομένων των υποδομών και των «συστημάτων στέγασης».
Αντίγραφο της πρότασης για τη GITA, το οποίο χαρακτηρίστηκε «εμπιστευτικό», παρασχέθηκε στον υπογράφοντα από πηγή που ζήτησε ανωνυμία. - Το συγκεκριμένο έγγραφο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης, καθώς ο Τραμπ παρουσίασε το σχέδιό του και προειδοποίησε ότι αν η Χαμάς δεν το δεχόταν, το Ισραήλ θα είχε την ευλογία του για να «τελειώσει τη δουλειά».
- Το σχέδιο του κ. Τραμπ δεν ανέφερε ονομαστικά την GITA, αλλά είπε ότι αν ο πόλεμος τερματιστεί στη Γάζα αυτή θα κυβερνηθεί από μια «προσωρινή μεταβατική» επιτροπή που θα επιβλέπεται από ένα «διεθνές μεταβατικό σώμα», το οποίο θα ονομάζεται «Συμβούλιο Ειρήνης».
- Σύμφωνα με το έγγραφο, η GITA θα καθοδηγείται από ένα διοικητικό συμβούλιο από επτά έως δέκα μέλη, συμπεριλαμβανομένων «ηγετών διεθνών στελεχών με εκτελεστική και οικονομική εμπειρογνωμοσύνη».
Παραδείγματα πιθανών μελών του διοικητικού συμβουλίου που επιπλέουν στο σχέδιο περιλαμβάνουν τον Αιγύπτιο δισεκατομμυριούχο Naguib Sawiris και τον Αμερικανό δισεκατομμυριούχο ιδιωτικών κεφαλαίων Marc Rowan.
- Το έγγραφο παρείχε ορισμένα παραδείγματα για το ποιος θα μπορούσε να συμμετάσχει στο Διεθνές Διοικητικό Συμβούλιο της GITA. Τουλάχιστον ένας μόνο Παλαιστίνιος εκπρόσωπος θα ήταν στο διοικητικό συμβούλιο, εφόσον ήταν «κατάλληλος».
- Το έγγραφο δεν αναφέρει ποια προσόντα απαιτούνταν, αλλά ανέφερε ότι ο Παλαιστίνιος εκπρόσωπος θα μπορούσε «δυνητικά» να προέρχεται από τον επιχειρηματικό ή τον τομέα της ασφάλειας. Όσο για τον πρόεδρο, αυτός ή αυτή θα είχε μια «συμπαγή» ομάδα αποτελούμενη από 25 άτομα, ανέφερε το έγγραφο. Η σύσταση θα περιελάμβανε επίσης μια «εξειδικευμένη δύναμη ασφαλείας αφιερωμένη στη διαφύλαξη της κορυφαίας ηγεσίας της GITA».
Πώς θα λειτουργούσε η GITA;
Στο πλαίσιο του διοικητικού συμβουλίου, πέντε επίτροποι θα επέβλεπαν πέντε βασικούς τομείς: Ανθρωπιστικά, Ανασυγκρότησης, Νομικά και Νομοθετικά, Εποπτεία Ασφάλειας και Συντονισμό της Παλαιστινιακής Αρχής. Η δουλειά τους θα είναι να παρέχουν «θεματική εποπτεία και συντονισμό» στους αντίστοιχους τομείς τους.
- Σύμφωνα με το προσχέδιο της πρότασης, μια «Διεθνής Δύναμη Σταθεροποίησης» (ΔΔΣ) θα συνεργάζεται με την αιγυπτιακή και την ισραηλινή πλευρά για την ασφάλεια και θα ελέγχει αποτελεσματικά τα σύνορα της Γάζας. Η εντολή της θα περιλαμβάνει την αποτροπή της «αναζωπύρωσης ένοπλων ομάδων», καθώς και την προστασία «ανθρωπιστικών επιχειρήσεων και επιχειρήσεων ανασυγκρότησης», αναφέρει το έγγραφο. Θα είναι επίσης υπεύθυνη για την «αντιτρομοκρατία και την αντιμετώπιση απειλών υψηλού κινδύνου». Η περιγραφή της ΔΔΣ στην πρόταση ευθυγραμμίζεται πολύ στενά με την ίδια δύναμη που φέρει το ίδιο όνομα και περιγράφεται στο σχέδιο 20 σημείων του Τραμπ.
Ωστόσο, ο Τραμπ δημοσίευσε έναν χάρτη που έδειχνε ότι το Ισραήλ θα έλεγχε τα σύνορα της Γάζας. Ο Νετανιάχου δήλωσε επίσης ότι το Ισραήλ θα διατηρούσε τον «έλεγχο ασφαλείας» της Γάζας.
Ποιον ρόλο θα διαδραματίσουν, και αν… οι Παλαιστίνιοι;
- Το έγγραφο περιλαμβάνει ένα σύνθετο διάγραμμα ροής που δείχνει τη σχέση μεταξύ του διεθνούς διοικητικού οργάνου, της Διεθνούς Δύναμης Ασφαλείας και των πέντε επιτρόπων.
- Μια «Παλαιστινιακή Εκτελεστική Αρχή», στο κάτω μέρος της ιεραρχίας, θα έχει ως καθήκον την «παροχή υπηρεσιών».
- Το έγγραφο παρουσιάζει λεπτομερές διάγραμμα ροής, με την «Παλαιστινιακή Εκτελεστική Αρχή» στο κάτω μέρος. Επικεφαλής της θα είναι ένας Διευθύνων Σύμβουλος, διορισμένος από το διεθνές συμβούλιο. Η Εκτελεστική Αρχή θα είναι υπεύθυνη για την ανοικοδόμηση του κατεστραμμένου συστήματος υγείας της Γάζας —νοσοκομεία, κλινικές πρωτοβάθμιας περίθαλψης, προγράμματα εμβολιασμού, μονάδες έκτακτης ανάγκης— καθώς και για τη λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος, την αποκατάσταση κρίσιμων υποδομών και όλων των θεσμών διακυβέρνησης, περιλαμβανομένης της δικαστικής εξουσίας και μιας «Πολιτικής Αστυνομικής Δύναμης της Γάζας».
- Η Αστυνομία της Γάζας θα λογοδοτεί στην Παλαιστινιακή Εκτελεστική Αρχή. Οι αρμοδιότητές της θα περιλαμβάνουν την καθημερινή αστυνόμευση, την πρόληψη του εγκλήματος και τη συνεργασία με τη ΔΔΣ.
- Το σχέδιο προβλέπει τη δημιουργία της «Αρχής Προώθησης Επενδύσεων και Οικονομικής Ανάπτυξης στη Γάζα», με αποστολή τη «δημιουργία επενδυτικών έργων με πραγματικές οικονομικές αποδόσεις». Θα προσελκύει ιδιωτικά κεφάλαια, θα διαχειρίζεται επενδυτικά χαρτοφυλάκια και θα παρέχει διευκολύνσεις σε επενδυτές.
- Ένας άλλος φορέας, το «Grants and Finance Accountability Facility», θα «λαμβάνει, θα κατέχει και θα εκταμιεύει όλες τις συνεισφορές που βασίζονται σε επιχορηγήσεις» από διεθνείς δωρητές.
- Σύμφωνα με τον προϋπολογισμό, η GITA θα κοστίσει σχεδόν 388 εκατ. δολάρια ΗΠΑ (585 εκατ. δολάρια) για να λειτουργήσει τα τρία πρώτα χρόνια. Πάνω από 27 εκατ. δολάρια προβλέπονται μόνο για το διοικητικό συμβούλιο.
- Το έγγραφο ορίζει τριετές πλαίσιο, χωρίς να αναφέρει τι θα συμβεί στη Γάζα μετά ή πότε η διαχείριση θα παραδοθεί στην Παλαιστινιακή Αρχή. Υπονοεί ότι, τουλάχιστον προσωρινά, η Γάζα θα μπορούσε να κυβερνηθεί μέσω απομακρυσμένων κόμβων στην Αίγυπτο και την Ιορδανία.
Το σχέδιο «θα αποτύχει», λένε οι επικριτές
Οι επικριτές σημειώνουν ότι το σχέδιο δεν θέτει σε προτεραιότητα τον παλαιστινιακό λαό. Ο John Na’em Snobar, πρώην διπλωμάτης στην Αίγυπτο και το Πακιστάν, και Παλαιστίνιος Χριστιανός, δήλωσε: «Οι άνθρωποι που κάθονται γύρω από το τραπέζι παρακινούνται από συμφέροντα κεφαλαίου».
Ο Snobar αναγνώρισε ότι το εμπόριο και οι επενδύσεις στη Γάζα είναι θετικά, αλλά διερωτήθηκε: «Ποιος φροντίζει για τα παλαιστινιακά συμφέροντα σε αυτό το σενάριο;». Παρά τις διακηρύξεις του Τραμπ για τον υποτιθέμενο τερματισμό των πολέμων, δεν έχει καταφέρει να σταματήσει τον πόλεμο στη Γάζα ούτε να οικοδομήσει βιώσιμο μέλλον για Ισραηλινούς και Παλαιστινίους —τουλάχιστον προς το παρόν.
Τι σημαίνει το σχέδιο του Τραμπ για το κράτος της Παλαιστίνης;
Οι αναλυτές λένε ότι το σχέδιο κατάπαυσης πυρός του Τραμπ δεν περιέχει εγγυήσεις για τους Παλαιστινίους και, για άλλη μια φορά, ευνοεί τους Ισραηλινούς.
Η πρόταση κατάπαυσης στη Γάζα, που παρουσίασε ο Ντόναλντ Τραμπ και αποδέχθηκε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου, μπορεί να μην αποφέρει τα αποτελέσματα που οι Παλαιστίνιοι ελπίζουν εδώ και χρόνια.
Παρότι οι άνθρωποι θα ανακουφίζονταν από τη διακοπή των βομβαρδισμών που έχουν σκοτώσει τουλάχιστον 66.055 και τραυματίσει 168.346 άτομα από τον Οκτώβριο 2023, το σχέδιο 20 σημείων του Τραμπ περιέχει ελάχιστα θετικά για τον παλαιστινιακό λαό, σύμφωνα με τους αναλυτές.
Η Παλαιστίνια δικηγόρος και αναλύτρια Dianatu, πρώην νομική σύμβουλος της διαπραγματευτικής ομάδας (2000–2005), δήλωσε: «Αν διαβάσετε την ίδια τη συμφωνία, δεν υπάρχουν εγγυήσεις για τους Παλαιστινίους — ούτε μία».
Επικεντρωθείτε στη Γάζα, αλλά χωρίς σαφήνεια
Σύμφωνα με το σχέδιο, οι μάχες θα σταματούσαν, οι αιχμάλωτοι από το Ισραήλ που κρατούνται στη Γάζα —ζωντανοί ή νεκροί— θα επιστρέφονταν σε αντάλλαγμα για εκατοντάδες ζωντανούς Παλαιστινίους κρατουμένους και τα λείψανα άλλων.
Η Χαμάς θα παραχωρούσε τον έλεγχο της Λωρίδας στο «Συμβούλιο της Ειρήνης», διεθνή μεταβατική κυβέρνηση υπό την προεδρία του Τραμπ, με μέλη όπως ο πρώην πρωθυπουργός του Ην. Βασιλείου Τόνι Μπλερ.
Θα δινόταν αμνηστία σε μέλη της Χαμάς που θα δεσμεύονταν σε ειρηνική συνύπαρξη και αφοπλισμό. Όσοι επιθυμούσαν να φύγουν θα είχαν ασφαλές πέρασμα σε χώρες υποδοχής.
Οι παραδόσεις ανθρωπιστικής βοήθειας θα επαναλαμβάνονταν. Ο ισραηλινός στρατός θα αποσυρόταν μετά την εκπλήρωση προϋποθέσεων, χωρίς όμως σαφές πλαίσιο επιβολής. Σχέδιο οικονομικής αναζωογόνησης θα αναπτυσσόταν από ειδικούς με εμπειρία σε «σύγχρονες αναπτυξιακές πόλεις στη Μέση Ανατολή».
Οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων χαρακτηρίζουν ήδη τις ενέργειες του Ισραήλ στη Γάζα «γενοκτονία».
Ωστόσο, παραμένουν αναπάντητα ερωτήματα. Για παράδειγμα, αν και η Παλαιστινιακή Αρχή (ΠΑ) αναφέρεται στο σχέδιο, δεν έχει άμεσο ρόλο μέχρι να ολοκληρώσει πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων. Δεν προσδιορίζεται ποιες μεταρρυθμίσεις απαιτούνται.
Στο παρελθόν, η ΠΑ είχε ενημερωθεί ότι πρέπει να μεταρρυθμίσει τη διακυβέρνησή της, να καταπολεμήσει τη διαφθορά, να αλλάξει τα σχολικά προγράμματα και να επαναπροσδιορίσει την κοινωνική πρόνοια για οικογένειες κρατουμένων.
Η ΠΑ έχει ήδη τροποποιήσει το πρόγραμμα πληρωμών προς οικογένειες κρατουμένων, αλλά αυτό δεν απέτρεψε τον γερουσιαστή Μάρκο Ρούμπιο να αγνοήσει την αλλαγή και να την επικρίνει για την παλαιά πολιτική.
Σαφές είναι ότι η ΠΑ πρέπει να ικανοποιήσει Ισραήλ και ΗΠΑ ότι ολοκλήρωσε τις μεταρρυθμίσεις της, προτού κυβερνήσει τη Γάζα. Χωρίς συγκεκριμένα κριτήρια, αυτό μπορεί να παραταθεί επ’ αόριστον.
Στο μεταξύ, το σχέδιο προβλέπει παροχή βοήθειας από ΟΗΕ και Ερυθρά Ημισέληνο, χωρίς αναφορά στο διαβόητο Ισραηλινό, υποστηριζόμενο από τις ΗΠΑ, «Ανθρωπιστικό Ίδρυμα» (GHF), που έχει οδηγήσει σε θανάτους χιλιάδων Παλαιστινίων εν αναμονή βοήθειας.
Σε ποιο σημείο βρίσκεται το κράτος της Παλαιστίνης;
Στις 21 Σεπτεμβρίου, ο Καναδάς, η Αυστραλία και το Ηνωμένο Βασίλειο αναγνώρισαν το κράτος της Παλαιστίνης. Λίγο αργότερα, ακολούθησαν χώρες όπως η Γαλλία και η Πορτογαλία.
Η διεθνής κοινότητα έχει κατ’ επανάληψη μιλήσει για λύση δύο κρατών. Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ενέκρινε σχετικό ψήφισμα στις 12 Σεπτεμβρίου.
Ωστόσο, οι αναλυτές τονίζουν ότι ο όρος «λύση δύο κρατών» έχει ελάχιστη πρακτική σημασία. Παρά την παύση της ισραηλινής επιθετικότητας, το ερώτημα παραμένει: σε ποιο σχήμα θα μπορούσε ρεαλιστικά να υπάρξει παλαιστινιακό κράτος;
Παραδοσιακά, οραματίζεται να περιλαμβάνει τη Γάζα, τη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα. Ωστόσο, οι ισραηλινοί εποικισμοί και η πολιτική απομόνωσης καθιστούν το ενδεχόμενο όλο και πιο απίθανο.
Πριν από τον πόλεμο του 2023, η Γάζα ήταν η μεγαλύτερη συνεχής παλαιστινιακή περιοχή, αλλά με αυστηρούς περιορισμούς μετακίνησης. Τώρα, υπάρχει κίνδυνος ακόμη μεγαλύτερου διαχωρισμού Γάζας, Δυτικής Όχθης και Ανατολικής Ιερουσαλήμ.
Το σχέδιο κάνει μόνο σύντομη αναφορά σε πιθανή «πορεία προς παλαιστινιακή αυτοδιάθεση και κρατική υπόσταση», εξαρτώμενη από ασαφές πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων της ΠΑ.
Υπό το φως των πρόσφατων αναγνωρίσεων, τι απέμεινε από το οποίο διαμορφώνεται παλαιστινιακό κράτος; Αυτή είναι η ερώτηση του ενός εκατομμυρίου δολαρίων. Όλοι αναγνωρίζουν την Παλαιστίνη «εν δυνάμει», κι αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα.
Το σχέδιο Τραμπ αφήνει τους Παλαιστινίους εξαρτημένους από εξωτερικούς παράγοντες, χωρίς δυνατότητα αντίδρασης αν το Ισραήλ δεν αποσυρθεί, όπως προβλέπεται.
Ο Νετανιάχου έχει κατ’ επανάληψη δηλώσει ότι θα μπλοκάρει την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους. Μία ημέρα πριν την ψηφοφορία του ΟΗΕ για λύση δύο κρατών, υπέγραψε συμφωνία διευθέτησης για την περαιτέρω κατάτμηση της Δυτικής Όχθης και διακήρυξε: «Δεν θα υπάρξει παλαιστινιακό κράτος».
Οι αναλυτές θεωρούν ότι η συμφωνία εξαρτάται από δύο σπάνια αγαθά: την καλή θέληση του Νετανιάχου και την αμερικανική εγγύηση ότι το Ισραήλ θα τηρήσει τη συμφωνία.
Η εμπειρία όμως δείχνει ότι τέτοιες λεπτομέρειες συχνά μένουν ανεφάρμοστες.
Ο υπογράφων, ως αναλυτής, έχει ασχοληθεί επί χρόνια με διεθνή ειρηνευτικά σχέδια σε διάφορες περιοχές (Λιβύη, Κόσοβο, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κονγκό, Λίβανο κ.ά.). Τα πλείστα παραμένουν θεωρητικά και μη εφαρμόσιμα.
