O θάνατος του πάπα Φραγκίσκου δινει αμέσως το έναυσμα για μια αυστηρή αλληλουχία γεγονότων, η οποία έχει εφαρμοστεί εδώ και αιώνες για εκατοντάδες νεκρούς πάπες.
Ορισμένες από τις παραδόσεις του Βατικανού στο θέμα αυτό χρονολογούνται από την αρχαία Ρώμη. Στο τέλος της αλληλουχίας αυτής, ένας νέος ηγέτης της καθολικής εκκλησίας θα επιλεγεί, με προοδευτικούς και συντηρητικούς καρδιναλίους να ανταγωνίζονται για τον έλεγχο ενός θεσμού πίσω από τον οποίο βρίσκονται περίπου ένα δισεκατομμύριο πιστοί.
Ο θάνατος
Είναι παραδοσιακά δουλειά του camerlengo (ανώτερος αξιωματούχος του Βατικανού) να επιβεβαιώσει τον θάνατο ενός πάπα. Επί του παρόντος, τη θέση αυτή κατέχει ο ιρλανδικής καταγωγής καρδινάλιος, Κέβιν Φάρελ.
Αν η παράδοση τηρηθεί, ο Φάρελ θα είναι αυτός που θα επισκεφθεί τη σορό του πάπα Φραγκίσκου στο ιδιωτικό του παρεκκλήσι και θα φωνάξει το όνομά του για να τον ξυπνήσει. Σήμερα, η πράξη αυτή αποτελεί τελετουργικό, καθώς οι γιατροί θα έχουν επιβεβαιώσει τον θάνατο του ποντίφικα με τα κλασικά ιατρικά μέσα.
Οταν ο ποντίφικας δεν ανταποκριθεί, σύμφωνα με την παράδοση, το δαχτυλίδι του που λειτουργεί ως σφραγίδα για τα επίσημα παπικά έγγραφα αλλοιώνεται ή καταστρέφεται, σηματοδοτώντας το τέλος της διοίκησής του, και τα παπικά διαμερίσματα σφραγίζονται. Ο camerlengo πρέπει να ενημερώσει το κολέγιο των καρδιναλίων ότι ο πάπας έχει πεθάνει, πριν ο θάνατός του ανακοινωθεί στον κόσμο με δήλωση του Βατικανού προς τα μέσα ενημέρωσης.
Η περίοδος του πένθους
Ο θάνατος του πάπα ακολουθείται από μια περίοδο εννέα ημερών πένθους, γνωστές ως novendiale, που ήταν αρχικά ένα αρχαίο ρωμαϊκό έθιμο. Η Ιταλία επίσης κηρύσσει περίοδο εθνικού πένθους. Το σώμα του θα ευλογηθεί, θα ντυθεί με παπικά άμφια και θα εκτεθεί στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου, όπου εκατοντάδες χιλιάδες θα παραταχθούν για να υποβάλουν τα σέβη τους, συμπεριλαμβανομένων ξένων αξιωματούχων και παγκόσμιων ηγετών.
Στο παρελθόν, η σορός του πάπα εκτίθετο σε μια υπερυψωμένη πλατφόρμα που ονομάζεται καταπέλτης, αλλά στην περίπτωση του Φραγκίσκου, επειδή ο ίδιος ζήτησε πιο απλοϊκή τελετή, το σώμα του αναμένεται να βρίσκεται σε ένα ανοιχτό φέρετρο χωρίς ιδιαίτερη λαμπρότητα και μεγαλοπρέπεια.
Εν τω μεταξύ, το Βατικανό θα εισέλθει σε μια μεταβατική περίοδο που ονομάζεται sede vacante, που σημαίνει «η έδρα είναι κενή». Σε αυτή τη φάση η διακυβέρνηση της καθολικής εκκλησίας παραδίδεται προσωρινά στο κολέγιο των καρδιναλίων. Ωστόσο, δεν μπορούν να ληφθούν σημαντικές αποφάσεις μέχρι να εκλεγεί νέος πάπας.
Η ταφή
Η κηδεία του Πάπα θα γίνει πιθανότατα στην πλατεία του Αγίου Πέτρου, με τους πενθούντες να συρρέουν στο Βατικανό για την τελετή. Επικεφαλής θα είναι ο κοσμήτορας του κολεγίου των καρδιναλίων, ο 91χρονος σήμερα Ιταλός Τζιοβάνι Μπατίστα Ρε.
Παραδοσιακά, ο πάπας θάβεται στη συνέχεια στις κρύπτες του Βατικανού, κάτω από τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου. Σχεδόν 100 πάπες έχουν ενταφιασθεί εκεί, συμπεριλαμβανομένου του πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ’, προκατόχου του Φραγκίσκου, ο οποίος παραιτήθηκε το 2013 και πέθανε το 2022.
Πάντως, ο Φραγκίσκος δήλωνε σε συνέντευξή του το 2023 ότι επέλεξε να ταφεί στη βασιλική Σάντα Μαρία Ματζόρε στη Ρώμη, μια από τις αγαπημένες του εκκλησίες. Εάν γίνει αυτό, θα είναι ο πρώτος πάπας εδώ και έναν αιώνα που ενταφιάζεται εκτός Βατικανού.
Οι προηγούμενοι πάπες ενταφιάστηκαν παραδοσιακά εντός τριών φέρετρων: ένα από κυπαρίσσι, ένα από ψευδάργυρο και ένα από φτελιά, τοποθετημένα το ένα μέσα στο άλλο. Ωστόσο, ο Φραγκίσκος έχει ζητήσει να ταφεί σε ένα μόνο φέρετρο, κατασκευασμένο από ξύλο και ψευδάργυρο.
Η εκλογή νέου πάπα
Δύο έως τρεις εβδομάδες μετά την κηδεία του πάπα, το κολέγιο των καρδιναλίων θα συνεδριάσει στην Καπέλα Σιξτίνα για να ξεκινήσει τη διαδικασία εκλογής νέου πάπα. Θεωρητικά, οποιοσδήποτε βαπτισμένος άνδρας ρωμαιοκαθολικός θα μπορούσε να γίνει πάπας, αλλά τα τελευταία 700 χρόνια ο ποντίφικας επιλέγεται πάντα από το κολέγιο των καρδιναλίων.
Η συντριπτική πλειονότητα των 266 παπών που εκλέχθηκαν ήταν Ευρωπαίοι. Ο πάπας Φραγκίσκος, ωστόσο, που γεννήθηκε ως Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο, είναι Αργεντινός και ο πρώτος μη Ευρωπαίος ποντίφικας εδώ και 1.300 χρόνια.
Σε αντίθεση με την κλασική πολιτική, οι υποψήφιοι για τη θέση του επικεφαλής της καθολικής εκκλησίας δεν κάνουν ανοιχτή προεκλογική εκστρατεία. Την ημέρα της ψηφοφορίας, η Καπέλα Σιξτίνα –με τη φημισμένη οροφή που έχει ζωγραφίσει ο Μιχαήλ Αγγελος– σφραγίζεται και οι καρδινάλιοι, οι οποίοι έχουν δώσει όρκο εχεμύθειας, κλειδώνονται μέσα.
Εάν κανένας υποψήφιος δεν συγκεντρώσει την απαιτούμενη πλειοψηφία των δύο τρίτων, πραγματοποιείται νέος γύρος ψηφοφορίας. Ανά ημέρα προβλέπονται τέσσερις ψηφοφορίες. Η διαδικασία εκλογής του πάπα Φραγκίσκου προέκυψε ύστερα από περίπου 24 ώρες και πέντε ψηφοφορίες. Παρά ταύτα, αυτό δεν σημαίνει ότι η διαδικασία είναι πάντα τόσο γρήγορη: ένα κονκλάβιο τον 13ο αιώνα διήρκεσε περίπου τρία χρόνια, ενώ ένα άλλο τον 18ο αιώνα τέσσερις μήνες.
Μόλις καταμετρηθούν τα ψηφοδέλτια, καίγονται σε μια σόμπα μέσα στην Καπέλα Σιξτίνα, η οποία έχει εγκατασταθεί εκ των προτέρων. Μια δεύτερη σόμπα καίει μια χημική ουσία που στέλνει σήμα καπνού μέσω μιας καμινάδας στον έξω κόσμο: Ο μαύρος καπνός σημαίνει ότι δεν έχει επιλεγεί νέος πάπας ενώ ο λευκός καπνός σημαίνει ότι επελέγη.
Μόλις εκλεγεί ο νέος πάπας, ένας εκπρόσωπος του κολεγίου των καρδιναλίων αναγγέλλει στα λατινικά το γνωστό «habemus papam», που σημαίνει «έχουμε πάπα». Η αναγγελία γίνεται από το κεντρικό μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου με θέα συνήθως χιλιάδες πιστούς.
Στη συνέχεια, ο νεοεκλεγείς πάπας, αφού επιλέξει το παπικό του όνομα (πιθανότατα κάποιο που τιμά έναν άγιο ή προκάτοχο) και φορέσει ένα λευκό ράσο, βγαίνει στο μπαλκόνι για να απευθύνει την πρώτη του ομιλία στους πιστούς. Πλέον, η καθολική εκκλησία έχει τον νέο ηγέτη της.
