Δημοσιεύτηκε στην έντυπη εφημερίδα Today Press
του Δρ. Κωνσταντίνου Π. Μπαλωμένου*
Είναι η πρώτη φορά που η Ελλάδα μέσω του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ) αποκτά ένα πλήρες κείμενο που θεσμοθετείται στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) και αποτυπώνει σε χάρτες τις χρήσεις, τις δραστηριότητες και τα όρια στις θαλάσσιες ζώνες και την ελληνική υφαλοκρηπίδα, αποδίδοντας πλήρης επήρεια της ηπειρωτικής χώρας με τα νησιά (συμπεριλαμβανομένου των νησίδων και βραχονησίδων).
Η έκδοση Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής για τον Θαλάσσιο Χώρο (ΕΧΣΘΧ), εκτός από τα περιβαλλοντικά, οικονομικά και αναπτυξιακά οφέλη που θα προκύψουν, έχει και μεγάλη γεωπολιτική αξία.
Ειδικότερα, με την επίδραση που δόθηκε στο Καστελόριζο και τη Στρογγύλη, τα ανατολικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας γειτνιάζουν με τα δυτικά όρια της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης της Κύπρου έτσι ώστε, η Ελλάδα με την Κύπρο να έχουν κοινά θαλάσσια όρια.
Το γεγονός αυτό, είναι υψίστης εθνικής σημασίας, διότι για πρώτη φορά κατοχυρώνεται σε θεσμικό ευρωπαϊκό κείμενο τα όσα αναφέρει ο «Χάρτης της Σεβίλλης» (που προκαλεί τις έντονες αντιδράσεις της Τουρκίας), για τον καθορισμό των περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ενημερωτικά, ο Χάρτης της Σεβίλλης απεικονίζει τις ΑΟΖ των κρατών μελών της Ε.Ε. με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 και καταγράφει σαφώς, τη σύνδεση της Ελληνικής και Κυπριακής ΑΟΖ.
Ο εν λόγω Χάρτης, δεν συνιστά επίσημο έγγραφο της Ε.Ε., αλλά το γεγονός ότι ο ΘΧΣ της Ελλάδας θα αποτυπώνει σε επίσημο ευρωπαϊκό θεσμικό κείμενο τα όσα αναφέρει ο συγκεκριμένος Χάρτης, τον νομιμοποιεί και του δίνει νομική και πολιτική ισχύ για την Ε.Ε..
Η εξέλιξη αυτή, επηρεάζει και τον Ελληνο-Τουρκικό διάλογο αφού, σε δηλώσεις του στο CNN Turk (17-9-2020), ο κ. Μελβούτ Τσαβούσογλου έθεσε ως προαπαιτούμενο για την έναρξη ενός ελληνοτουρκικού διαλόγου να ανακοινώσει η Ελλάδα, ότι δεν αποδέχεται το Χάρτη της Σεβίλλης.
Επιπλέον, η αποτύπωση της Ελληνικής ΕΧΣΘΧ σε επίσημο κείμενο της Ε.Ε., ορίζει και προσδιορίζει με σαφήνεια όχι μόνο τα ελληνικά, αλλά και τα ευρωπαϊκά θαλάσσια όρια.
Για του λόγου το αληθές, αποτελεί μέγιστη εθνική δικαίωση το γεγονός, ότι σε ευρωπαϊκό θεσμικό κείμενο θα γίνουν αποδεκτά και δεν θα μπορούν να αμφισβητηθούν από κανένα κράτος μέλος της Ε.Ε., τα όσα ορίζονται στην Ελληνική ΕΧΣΘΧ σε σχέση με:
- Τα όρια της υφαλοκρηπίδας τα οποία καθορίζονται όπως στις Συμφωνίες Ελλάδας-Ιταλίας του 1977 και του 2020,
- Τα όρια της ΑΟΖ τα οποία καθορίζονται όπως στη Συμφωνία Ελλάδας-Αιγύπτου του 2020,
- Το όριο της χωρικής θάλασσας το οποίο καθορίζεται σύμφωνα με την ισχύουσα εθνική νομοθεσία, το Πρωτόκολλο Ελλάδας-Τουρκίας του 1926, τη Συμφωνία Ιταλίας-Τουρκίας και το Πρωτόκολλο του 1932, με τη γενική επιφύλαξη για επέκταση του πλάτους έως τα 12 ναυτικά μίλια, σύμφωνα με τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, που αντανακλά το εθιμικό διεθνές δίκαιο.
Η Εθνική Χωρική Στρατηγική για τον Θαλάσσιο Χώρο αφορά άμεσα και τις δραστηριότητες που σχετίζονται με την άμυνα και ασφάλεια της χώρας, αφού επισημαίνεται ότι δραστηριότητες που αποσκοπούν αποκλειστικά στην άμυνα και την εθνική ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένης της έρευνας και διάσωσης, έχουν προτεραιότητα έναντι όλων των άλλων δραστηριοτήτων στη θάλασσα. Επίσης, αποτυπώνονται οι περιοχές όπου θα εκτελούνται στρατιωτικές δραστηριότητες (πεδία βολής και ασκήσεων, περιοχές ναρκοπολέμου, περιοχές ασκήσεων υποβρυχίων κ.λπ), οι οποίες βρίσκονται εντός των χωρικών ενοτήτων.
Η ανωτέρω ρύθμιση είναι κομβικής σημασίας για την εθνική άμυνα και ασφάλεια (έπειτα και από τις τελευταίες εξελίξεις στην Ευρώπη σε σχέση με την ενδυνάμωση της ευρωπαϊκής άμυνας και ασφάλειας), διότι αυξάνει το αποτύπωμα των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο και του ρόλου τους ως Πυλώνας σταθερότητας και ασφάλειας και παράλληλα, κατοχυρώνει τον διεθνή και ευρωπαϊκό χαρακτήρα του ελληνικού θαλάσσιου χώρου.
Η έκδοση της ΕΧΣΘΧ έρχεται επίσης, σε συνέχεια των πρόσφατων επιτυχημένων κινήσεων του Έλληνα Πρωθυπουργού κ. Κυριάκου Μητσοτάκη σε σχέση με τη συμφωνία της Ελλάδας με τον αμερικανικό κολοσσό Chevron για την έναρξη ερευνών και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στις θαλάσσιες περιοχές Νότια της Κρήτης.
Όπως η έναρξη των θαλάσσιων ερευνών από μέρους της Chevron αναγνωρίζει εμπράκτως την ελληνική ΑΟΖ και ουσιαστικά ακυρώνει το τουρκολιβυκό μνημόνιο, έτσι και η έκδοση της ΕΧΣΘΧ ακυρώνει την Γαλάζια Πατρίδα.
Η ελληνική κυβέρνηση επιλέγει επίσης, να εκδώσει την ΕΧΣΘΧ κόντρα σε όσα αναφέρουν οι γνωστές Κασσάνδρες για υποχωρητικότητα έναντι της Τουρκίας και αναστολή των εργασιών της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου, λόγω των απειλών της Τουρκίας.
Η εν λόγω επιλογή αποδεικνύει, ότι ο Πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης και η Ελλάδα δεν ανέστειλαν και δεν πρόκειται να αναστείλουν τις εργασίες ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου, λόγω των απειλών της Τουρκίας.
Αποφάσισαν να προβούν σε έναν στρατηγικό ελιγμό και στις αντιδράσεις και απειλές της Τουρκίας να απαντήσουν με μια καθαρά επιθετική διπλωματική κίνηση, μιλώντας με όρους πραγματικής αποτροπής (και όχι κενών περιεχομένου βερμπαλισμών), θέτοντας τετελεσμένα στην Τουρκία και εκπέμποντας το μήνυμα, ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται να υποχωρήσει από την υπεράσπιση και διεκδίκηση των εθνικών και κυριαρχικών της συμφερόντων στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου.
Εν κατακλείδι, η έκδοση της ΕΧΣΘΧ αποτελεί μια ιστορικής σημασίας στρατηγική κίνηση για την Ελλάδα, όπου αλλάζει τα έως τώρα δεδομένα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Η κίνηση αυτή τέλος, αυξάνει τη διαπραγματευτική ισχύ της Ελλάδας και επανακαθορίζει τη σχέση Ελλάδας – Τουρκίας στην περιοχή.
* Πολιτικός Επιστήμονας – Διεθνολόγος
Πρώην Γενικός Διευθυντής – Γενικής Διεύθυνσης
Πολιτικής Εθνικής Άμυνας και Διεθνών Σχέσεων (ΓΔΠΕΑΔΣ)
Υπουργείου Εθνικής Άμυνας (ΥΠΕΘΑ)
