Δημοσιεύτηκε στην έντυπη εφημερίδα Today Press
Ανάλυση από τη Νέα Υόρκη:
Βασίλης Ακριτίδης *
Εξηγώντας την Καταιγίδα που Έρχεται από τα Δυτικά και χτυπάει και την Ελλάδα… Οι νέοι δασμοί των ΗΠΑ στοχεύουν και τη χώρα μας ως κράτος-μέλος της ΕΕ, αλλά οι συνέπειές τους απλώνονται και δευτερογενώς από το εμπόριο ως τον τουρισμό. Η Ευρώπη παγώνει την απάντηση, η Αθήνα κινείται διπλωματικά στη σωστή κατεύθυνση αλλά οι Έλληνες εξαγωγείς καλούνται να κατανοήσουν άμεσα τις τεχνικές λεπτομέρειες του συνδυασμού των δασμών σε μηδέν χρόνο.
Με την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, οι Ηνωμένες Πολιτείες υιοθετούν εκ νέου μια προανακοινωθείσα επιθετική εμπορική πολιτική που προκαλεί πρωτοφανή αναστάτωση στο παγκόσμιο εμπόριο και αναδιατάσσει τις οικονομικές γεωπολιτικές συμμαχίες. Οι Βρυξέλλες ανησυχούν, οι επιχειρηματικοί σύνδεσμοι ανασυντάσσονται, οι εφοδιαστικές αλυσίδες υποφέρουν και η Ελλάδα προσπαθεί (σωστά) να παίξει ενεργό ρόλο στο πεδίο των διαπραγματεύσεων. Στο μεταξύ, οι Έλληνες εξαγωγείς καλούνται να κατανοήσουν άμεσα με το δαιδαλώδες πλέγμα των δασμών και να συμμορφωθούν με υποχρεώσεις που ίσως ούτε οι αμερικανοί τελωνειακοί δεν έχουν κατανοήσει πλήρως.
Η ΕΕ, διά στόματος Ούρσουλας φον ντερ Λάιεν, ανακοίνωσε σήμερα αναστολή κάθε αντίμετρου για διάστημα 90 ημερών, δίνοντας ένα συμμετρικό χώρο στην αποκλιμάκωση και την κατανόηση των πραγματικών διαστάσεων της αμερικανικής στρατηγικής. Όμως τα γεγονότα τρέχουν για τους Έλληνες εξαγωγείς προς τις ΗΠΑ.
Τι είναι οι νέοι δασμοί
Ο Πρόεδρος Τραμπ επαναφέρει δύο βασικά εργαλεία εμπορικής πίεσης που αφορούν κατεπείγουσες καταστάσεις με αμφισβητούμενη από πολλόυς αξιοπιστία ως προς την επίκλησή τους:
- Το άρθρο 232 του Trade Expansion Act (1962), που επιτρέπει την επιβολή δασμών σε προϊόντα που κρίνονται κρίσιμα για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ: επιβολή δασμών 25% σε προϊόντα χάλυβα και αλουμινίου, συμπεριλαμβανομένων των παραγώγων προϊόντων, δηλαδή όσων προϊόντων περιέχουν χάλυβα ή αλουμίνιο, καθώς και σε αυτοκίνητα και ανταλλακτικά επιβατηγών αυτοκινήτων από τις 3 Απριλίου 2025. Τα παράγωγα προϊόντα είναι μια σημαντική παράμετρος, καθώς καλύπτουν ένα τεράστιο και απροσδιόριστο τμήμα του συνολικού δασμολογίου. Όταν ένα προϊόν έχει έστω και μία βίδα χάλυβα/αλουμινίου, υπόκειται σε δασμό 25%, επί της τελωνειακής αξίας αυτής της βίδας. Αναψυκτικά σε κουτί αλουμινίου υπόκεινται σε δασμό 25% επί της τελωνειακής αξίας του αλουμινίου. Και ο κατάλογος των παράγωγων προϊόντων είναι ατελείωτος, κρυμμένος στο σύνολο των τελωνειακών κωδικών.
- Τον νόμο IEEPA (International Emergency Economic Powers Act), που παρέχει στον Πρόεδρο εξουσία να επιβάλει μέτρα σε περιπτώσεις κατεπείγουσας διεθνούς οικονομικής κρίσης, συμπεριλαμβανομένων εθνικών απειλών ή γεωπολιτικών πιέσεων: επιβολή αρχικά οριζόντιου δασμού 20% από τις 5 Απριλίου 2025, ο οποίος μειώθηκε σε 10% στις 9 Απριλίου 2025. Οι πρόσθετοι ανταποδοτικοί δασμοί που διαφοροποιούνται σε κάθε καταγωγή, έναντι περίπου κάθε εμπορικού εταίρου των ΗΠΑ, ανεστάλησαν για 90 ημέρες.
Ένα κρίσιμο σημείο για τους Έλληνες εξαγωγείς είναι ότι οι δύο αυτοί μηχανισμοί δεν συνδυάζονται σωρευτικά. Δηλαδή, εάν ένα προϊόν χάλυβα/αλουμινίου ή παράγωγο υπόκειται ήδη σε δασμό 25% μέσω του άρθρου 232, δεν θα υποβληθεί σε επιπλέον 10% δασμό IEEPA. Εάν δεν είναι προϊόν χάλυβα/αλουμινίου ή παραγωγό του, υπόκειται σε δασμό 10%.
Ο οριζόντιος δασμός 10% IEEPA έντατι όλων των εταίρων των ΗΠΑ καλύπτει το σύνολο των εισαγωγών, με ελάχιστες εξαιρέσεις — πρακτικά, πρόκειται για έναν γενικευμένο προστατευτισμό ο οποίος έγινε πολύ πιο ήπιος από χτες, με εξαίρεση την Κίνα, όπου ο εμπορικός πόλεμος με τις ΗΠΑ μαίνεται λυσσαλέα με επιβολή δυσθεώρητου δασμού 125% από χθες.
Μετά τις χθεσινές αποφάσεις του Προέδρου Τραμπ, το τοπίο γίνεται σημαντικά απλούστερο παγκοσμίως, όχι μόνο λόγω λόγω του χαμηλότερου δασμού ΙΕΕΡΑ αλλά λόγω της οριζόντιας εφαρμογής του, χωρίς διαφοροποιήσεις στο ύψος του ανά καταγωγή. Υπάρχει πλέον χώρος 90 ημερών για ανάσα, ιδιαίτερα σε πολύπλοκες εφοδιαστικές αλυσίδες που περιέχουν πρώτες ύλες από διάφορες καταγωγές, προτιμησιακές και μη, για να κατανοήσουν σε τι περιβάλλον καλούνται να πλεύσουν, εδώ και τώρα.
Το σύνολο των δασμών που θα επιβληθούν στις εισαγωγές των ΗΠΑ είναι ακόμα πιο περίπλοκο, καθώς υφίστανται αρκετές εξαιρέσεις από τους δασμούς ΙΕΕΡΑ (προϊόντα υποκείμενα στο άρθρο 232, ενέργεια, κρίσιμα μέταλλα, φαρμακευτικά, ημιαγωγοί) καθώς και οι εισαγωγές από Καναδά-Μεξικό στο πλάσιο της τριμερούς συμφωνίας ελευθέρου εμπορίου USMCA. Πέραν των γενικών αυτών εξαιρέσεων, κάθε προϊόν του οποίου τουλάχιστον 20% της (τελωνειακής) αξίας είναι αμερικανικής καταγωγής, υπόκειται σε δασμό ΙΕΕΡΑ μόνο για το μη αμερικανικό περιεχόμενό του. Αντίστοιχα, κάθε προϊόν του οποίου τμήμα της αξίας είναι κινεζικής καταγωγής υπόκειται σε δασμο 125% επί του τμήματος αυτού.
Κι εδώ αρχίζει ο πονοκέφαλος: πως θα γίνει ο υπολογισμός της τελωνειακής αξίας (υλικά, μεταποίηση, γενικά έξοδα, κέρδος) των παράγωγων προϊόντων χάλυβα/αλουμινίου ή του περιεχομένου αμερικανικής/κινεζικής καταγωγής, σε συνδυασμό με προτιμησιακή ή μη καταγωγή εντός μιας εφοδιαστικής αλυσίδας που περιλαμβάνει πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας. Τα αμερικανικά τελωνεία εκδίδουν την μία κατευθυντήρια γραμμή μετά την άλλη, συχνά χωρίς να προτείνουν κατανοητές, ξεκάθαρες οδηγίες προς τους εξαγωγείς και τους εισαγωγείς. Ποιος θα παράσχει αξιόπιστες πληροφορίες και αξίες αυτών των ποσοστών; Οι εξαγωγείς και οι εισαγωγείς στις ΗΠΑ καλούνται να συμμορφωθούν με ένα τοπίο που για πολλά προϊόντα είναι ενδεχομένως αδύνατον να προσδιοριστεί, καθώς θα εξαρτώνται από την ποσότητα και ποιότητα των πληροφοριών και αποδεικτικών στοιχείων που θα τους παράσχουν οι δικοί τους προμηθευτές. Για παράδειγμα, τι εγγυήσεις υπάρχουν ότι η οποιαδήποτε πρώτη ύλη που χρησιμοποιούν οι Έλληνες παραγωγοί δεν περιέχει καθόλου αξία κινεζικής καταγωγής; Βάσει ποιων πιστοποιητικών και υπολογισμών; Προσθέστε σε αυτό και το πολύπλοκο πλέγμα των οικονομικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας, ιδιαίτερα για το περιεχόμενο σε βασικά χαλυβουργικά προϊόντα, και τα πράγματα σκουραίνουν ακόμα περισσότερο, διότι ο εισαγωγέας που υπογράφει τις διασαφήσεις έχει οιονεί αντικειμενική ευθύνη αυτού της υπογραφής του.
Εάν ο Πρόεδρος Τραμπ δεν ανέστειλε χτες τους διαφοροποιημένους και υψηλότατους δασμούς ανά καταγωγή, το τοπίο θα ήταν απείρως πιο πολύπλοκο, ίσως αδύνατον να εφαρμοστεί σε πλειάδα εφοδιαστικών αλυσίδων.Ο οριζόντιος δασμός ΙΕΕΡΑ αντί του εξατομικευμένου ανά καταγωγή είναι επομένως ένα πολύ καλό νέο, στο πλαίσιο βεβαίως μιας εμπορικής καταιγίδας που δεν φαίνεται να κοπάζει.
Η ΕΕ παγώνει την αντίδραση
Η ανακοίνωση της Κομισιόν για αναστολή κάθε ευρωπαϊκού αντίμετρου στους πρόσθετους δασμούς ΙΕΕΡΑ για 90 ημέρες, συμμετρικά με το χρόνο αναστολής των ΗΠΑ, προφανώς στοχεύει σε αποκλιμάκωση. Οι Βρυξέλλες ελπίζουν σε διπλωματική διευθέτηση ή τουλάχιστον σε αναπροσδιορισμό των ορίων των νέων μέτρων σε μία συμμετρική βάση στις εμπορικές σχέσεις ΕΕ-ΗΠΑ. Ωστόσο, η Ευρώπη έχει ξαναβρεθεί στη θέση αυτή το 2018-2020 — και δεν της βγήκε σε καλό. Επίσης, η ΕΕ δεν αντιδρά (ακόμα) στους ισχύοντες δασμούς 232 (25%) και ΙΕΕΡΑ (10%) που παραμένουν αναπάντητοι. Γι’ αυτό και η σημερινή “ανάπαυλα” δεν πρέπει να ερμηνευθεί ως αδράνεια: είναι παράθυρο ευκαιρίας για στρατηγική προετοιμασία και δημιουργία νέων, διαφοροποιημένων, εμπορικών συμμαχιών.
Πού εμπλέκεται η Ελλάδα;
Οι επιπτώσεις στην εξωστρεφή ελληνική οικονομία φαίνεται να διακρίνονται σε τρία επίπεδα:
- Άμεσες επιβαρύνσεις σε προϊόντα που εξάγονται στις ΗΠΑ, υπό όλο το παραπάνω περίπλοκο πλέγμα υπολογισμού του δασμού.
- Έμμεση ζημία μέσω εμπορικών εκτροπών προς την ΕΕ, ιδιαίτερα της Κίνας που θα ψάξει απελπισμένα νέες αγορές εκτός των ΗΠΑ.
- Ενδεχόμενα αρνητικό αποτέλεσμα στον τουρισμό, μείωση επενδύσεων και πλήγμα σε εδραιωμένες εφοδιαστικές αλυσίδες.
Παρά το ότι οι εξαγωγές μας στις ΗΠΑ είναι περιορισμένης αξίας περίπου 2.4 δις Ευρώ, η εξαγωγική παρουσία της Ελλάδας στις ΗΠΑ παραμένει ιδιαίτερα στοχευμένη και υψηλής προστιθέμενης αξίας. Οι ελληνικές επιχειρήσεις θα είναι ιδιαίτερα ευάλωτες σε εμπορική εκτροπή εξαγωγών τρίτων χωρών προς την ΕΕ και αυτό θα οδηγήσει σε ανταγωνιστικές πιέσεις και σε άλλες περιοχές του κόσμου, όπου θα στραφούν και οι Κινέζοι πιο έντονα (π.χ. Βαλκάνια, Μ. Ανατολή, Β. Αφρική). Ο κίνδυνος απώλειας μεριδίου αγοράς των Ελλήνων εξαγωγέων δεν περιορίζεται στις ΗΠΑ. Η διεθνής αβεβαιότητα και προβεπόμενη ύφεση ενδέχεται να επιφέρει δευτερογενείς επιπτώσεις στον τουρισμό, ειδικά από τις ΗΠΑ που αποτελούν σημαντική δεξαμενή επισκεπτών υψηλής δαπάνης.
Μία εμπορική καταιγίδα που ξεκινά με δασμούς σε μέταλλα, μπορεί τελικά να πλήξει άμεσα τα ξενοδοχεία της Κρήτης ή τα εστιατόρια της Αθήνας. Οι δασμοί Τραμπ δεν αποτελούν μέρος μιας πορείας προς την κατάργηση της παγκοσμιοποίησης, έχουμε ήδη φτάσει εκεί. Η Ελλάδα πρέπει να προσπαθήσει να μη βραχεί (χωρίς ομπρέλα) και στο βαθμό του εφικτού να μη βρεθεί προ εκπλήξεων ενώπιον των αμερικανικών τελωνείων, ως πρώτο και βασικό βήμα πλεύσης στην παρούσα φάση.
*Ο Βασίλης Ακριτίδης είναι Έλληνας δικηγόρος της Crowell & Moring LLP,
με έδρα της Βρυξέλλες.
