Δημοσιεύτηκε στην έντυπη εφημερίδα Today Press
του Γιάννη Καντέλη
Αντιμέτωπη με δυο μέτωπα σε Λιβύη και ελληνοτουρκικά είναι η ελληνική διπλωματία που καλείται να κινηθεί διατηρώντας λεπτές ισορροπίες, ώστε να αποφύγει μία σύγκρουση η οποία θα επιδεινώσει την κατάσταση και ταυτόχρονα να διατηρήσει τα κεκτημένα της πολιτικής της στην περιοχή.
Άλλωστε, όλοι αναγνωρίζουν πως και τα δύο μέτωπα έχουν κοινό στρατηγό και δεν είναι άλλος από την Άγκυρα. «Η ελληνική κυβέρνηση διασφαλίζει τα κυριαρχικά της δικαιώματα στο πεδίο. Δεν είμαστε θεωρητικοί, πράττουμε δεν αδρανούμε», είναι το μήνυμα που εκπέμπεται από την κυβέρνηση τόσο προς αυτούς που επιχειρούν να αλλάξουν τους κανόνες του παιχνιδιού στην περιοχή όσο και προς εκείνους, στο εσωτερικό της χώρας, που αμφισβητούν την αποφασιστικότητα της.
Από το 2023 στο Βίλνιους της Λιθουανίας η Σύνοδος του ΝΑΤΟ αποτελούσε μία καλή ευκαιρία για να συναντηθούν ο Κυριάκος Μητσοτάκης και ο Ταγίπ Ερντογάν προκειμένου να θέσουν τις βάσεις για τα επόμενα βήματα του ελληνοτουρκικού διαλόγου. Με τον ορισμό ενός πλαισίου που περιέγραφε τις επόμενες κινήσεις προσέγγισης είχαν επιτύχει να διατηρείται η νηνεμία σε όλα τα μέτωπα επιτυγχάνοντας να προχωρήσουν οι δύο χώρες στο επόμενο στάδιο. Φέτος, στη Χάγη, ήταν εμφανές ότι η διαδικασία αυτή έχει κλείσει τον κύκλο της και τα αγκάθια που έχουν προκύψει το τελευταίο διάστημα μπορεί να μην έχουν φέρει φουρτούνα στα «ήρεμα νερά» του Αιγαίου, δημιουργούν, όμως, μία απόσταση μεταξύ των δύο πλευρών. Το σύντομο τετ α τετ που είχαν στα όρθια έξω από την αίθουσα της Συνόδου δεν παρήγαγε κανένα αποτέλεσμα, αλλά, αποτέλεσε κυρίως ένα μήνυμα πως δεν έχουν διακοπεί οι δίαυλοι επικοινωνίας στο ανώτατο επίπεδο. Η κανονικότητα των σχέσεων που εκπέμπεται είναι σημαντική παράμετρος, χωρίς να είναι ικανή συνθήκη για να ξεπεραστούν τα προβλήματα που προκύπτουν. Το γεγονός πως δεν έχει βρεθεί ακόμα ημερομηνία για το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας των δύο χωρών είναι ενδεικτικό των δυσκολιών που υπάρχουν. Η διεξαγωγή του στην Τουρκία συζητείται από τον περασμένα Ιανουάριο, μετατίθεται διαρκώς χρονικά και πλέον δεν αποκλείεται να πάρει νέα αναβολή για το φθινόπωρο. Διπλωματικές πηγές αναγνωρίζουν πως αυτή τη στιγμή δεν μπορεί να γίνει συζήτηση για τη βασική διαφορά μεταξύ των δύο χωρών -τον ορισμό των θαλασσίων ζωνών- και άρα μία συνάντηση μεταξύ των δύο ηγετών δεν μπορεί να δώσει χειροπιαστά αποτελέσματα. Επιμένουν, παράλληλα, πως αυτό δεν σημαίνει τον τερματισμό του διαλόγου, ακόμα κι αν περιορίζεται σε ζητήματα χαμηλότερης πολιτικής. «Δεν πρέπει να δώσουμε λάθος μήνυμα», σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, καθώς η εμπλοκή τρίτων στη διαδικασία μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις. Παράλληλα, η Αθήνα συνεχίζει τις κινήσεις στο πεδίο με την ανακοίνωση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού, των θαλασσίων πάρκων και την επιθετική αντιμετώπιση των μεταναστευτικών ροών από τη Λιβύη, με τη χρησιμοποίηση του πολεμικού ναυτικού, διακηρύσσοντας την αποφασιστικότητα της. Ενώ, σε ευρωπαϊκό επίπεδο πέρασε η πρόταση της στη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε. να συμπεριληφθεί στα συμπεράσματα για την ασφάλεια και την άμυνα – συγκεκριμένα για τη συνεργασία της Ε.Ε. με “ομονοούσες χώρες”, ότι αυτές πρέπει να “συμμερίζονται τους στόχους μας στην εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας”, φωτογραφίζοντας την Τουρκία, η οποία προσπαθεί να μπει στα εξοπλιστικά προγράμματα της Ένωσης ως παραγωγός χώρα.
Η παράμετρος Λιβύη
Εξίσου ή και δυσκολότερη άσκηση αποδεικνύεται το μέτωπο της Λιβύης. Τόσο το καθεστώς της Τρίπολης όσο και αυτό της Βεγγάζης, πλέον, έχουν ευθυγραμμιστεί με την πολιτική της Τουρκίας που έχει διεισδύσει σε όλα τα επίπεδα διοίκησης στη χώρα. Τα διαβήματα για τη δημοσίευση στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης της προκήρυξης από την Ελλάδα του διαγωνισμού για τα οικόπεδα νότια της Κρήτης, για τα οποία έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον η Chevron, ήταν το πρώτο ηχηρό καμπανάκι στην Αθήνα. Η υπογραφή μνημονίου μεταξύ της τουρκικής εταιρείας πετρελαίου -TPAO- με την Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου της Λιβύης για σεισμικές έρευνες σε τέσσερα οικόπεδα στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Ελλάδας και Λιβύης ήταν το δεύτερο, παρότι διπλωματικές πηγές σημείωναν πως περίμεναν μία αντίδραση μετά τη συμφωνία με τη Chevron. Οι ίδιες πηγές επισημαίνουν πως οι περιοχές που περιλαμβάνονται στη τούρκο-λιβυκή συμφωνία βρίσκονται νοτίως της μέσης γραμμής, που δείχνει πως υπάρχει σεβασμός στα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και δεν τραβιέται το σχοινί στα άκρα. Βέβαια, το υπουργείο Εξωτερικών παραμένει σε επιφυλακή για οποιαδήποτε κίνηση μπορεί να επαναφέρει στο πεδίο το ανυπόστατο τουρκολυβικό μνημόνιο το οποίο η άλλη πλευρά διατηρεί στο τραπέζι. Εξ ου και ο πρωθυπουργός ζήτησε και πέτυχε να συμπεριληφθεί εκ νέου στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου η αποδοκιμασία και καταδίκη τους από την Ε.Ε. η οποία δεν το αναγνωρίζει. Σε κάθε περίπτωση, αρμόδιες πηγές, ξεκαθαρίζουν ότι η Ελλάδα είναι έτοιμη για όλα τα σενάρια, ακόμα και τα πιο δύσκολα και δεν θα επιτρέψει τετελεσμένα.
Αυτό που απασχολεί ιδιαίτερα την κυβέρνηση είναι, επίσης, οι συνεχώς αυξανόμενες ροές παράνομων μεταναστών από τη Λιβύη. Στο Μέγαρο Μαξίμου βλέπουν ότι επιχειρείται «εργαλειοποίηση των μεταναστών», τακτική που θυμίζει, σε άλλο πλαίσιο, τα όσα συνέβησαν στον Έβρο το 2020. Η ελληνική πλευρά ενέπλεξε στη διαδικασία την Ε.Ε., η οποία αναγνωρίζει ότι συνδέεται «με τις προκλήσεις ασφαλείας στην ευρύτερη περιοχή». Στις αρχές Ιουλίου προγραμματίζεται επίσκεψη σε Τρίπολη και Βεγγάζη του αρμόδιου Επιτρόπου Μετανάστευσης, μαζί με τους ομολόγους του από την Ελλάδα, την Ιταλία και τη Μάλτα, προκειμένου να μεταφέρει το μήνυμα ότι αυτή η πρακτική δεν μπορεί να συνεχιστεί και θα προσπαθήσει να επιτύχει μία συμφωνία για επιτήρηση των θαλάσσιων συνόρων της Λιβύης. Άλλωστε, η Ελλάδα ήδη έχει πάρει την απόφαση να στείλει δύο πολεμικά πλοία στην περιοχή που θα αναχαιτίζουν τις βάρκες των διακινητών στέλνοντας ένα γενικότερο μήνυμα παρουσίας και αποτροπής στη συγκεκριμένη περιοχή.
