Δημοσιεύτηκε στην έντυπη εφημερίδα Today Press
του Ανδρέα Μαζαράκη
Στη χώρα μας δεν υπάρχει ούτε ένας που να μην ξέρει ότι κάποτε, χιλιάδες χρόνια πριν, ένας Έλληνας βασιλιάς έφτασε μέχρι την Ινδία. Πλούσια από κάθε άποψη, η Ινδία ήταν ανέκαθεν αντικείμενο πόθου για κάθε αυτοκρατορία και ηγεμόνα που διψούσε για εξουσία και πλούτο. Αυτοκρατορίες έρχονταν και έφευγαν, λεηλατώντας ό,τι μπορούσαν, αλλά οι πανούργοι Βρετανοί ήταν αυτοί που θεσμοθέτησαν την αποικιοκρατία της εκ— μετάλλευσης. Η ιστορική αυτή χώρα κέρδισε την ανεξαρτησία της από την αποικιοκρατία πριν από 78 χρόνια, μέσα από μια γέννα που συνοδεύτηκε από τον εφιάλτη του διαμελισμού. Πριν εγκαταλείψουν την Ινδία, οι Βρετανοί φρόντισαν να μην είναι δυνατή η δημιουργία μιας αδιαίρετης Ινδίας. Έτσι, το ανατολικό και το δυτικό Πακιστάν διαχωρίστηκαν από τον κύριο όγκο της Ινδίας και, μέσα σε λίγους μήνες, η Ινδία και το Πακιστάν ενεπλάκησαν σε πόλεμο για το Κασμίρ.
Στους Βρετανούς άρεσε να σχεδιάζουν συνοριακές γραμμές στους χάρτες άλλων χωρών το είχαν κάνει στη Μέση Ανατολή μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το έκαναν ξανά στην Ινδία μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, και το έκαναν μετά το ’60 στο Κυπριακό. Ο διαμελισμός ήταν το επιστέγασμα της κατάρρευσης της βρετανικής εξουσίας στην Ινδία το 1947. Η δημιουργία και η διαιώνιση του ινδουιστικού-μουσουλμανικού ανταγωνισμού ήταν το σημαντικότερο επίτευγμα της βρετανικής αυτοκρατορικής πολιτικής: το αποικιακό σχέδιο του «divide et impera» («διαίρει και βασίλευε») υποδαύλισε τους θρησκευτικούς ανταγωνισμούς για να διευκολύνει τη συνέχιση της αυτοκρατορικής κυριαρχίας και έφτασε στο τραγικό του αποκορύφωμα το 1947. Οι συνέπειες αυτής της άυλης διχοτόμησης σημάδεψαν εκατομμύρια ζωές. Φιλίες καταστράφηκαν, οικογένειες ρήμαξαν, η γεωγραφία παραβιάστηκε, η ιστορία παρερμηνεύτηκε, οι παραδόσεις καταργήθηκαν, μυαλά και καρδιές διχάστηκαν.
Οι δολοφονίες και o μαζικός εκτοπισμός κορυφώθηκαν, καθώς οι άνθρωποι επιδίωκαν μανιωδώς να βρεθούν στη «σωστή» πλευρά των γραμμών, που οι Βρετανοί θα χάραζαν στην πατρίδα τους. Περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι πέθαναν μέσα στην αγριότητα που συνόδευσε την ανεξαρτησία της Ινδίας και του Πακιστάν. Περίπου 17 εκατομμύρια εκτοπίστηκαν και αμέτρητες περιουσίες καταστράφηκαν και λεηλατήθηκαν. O Μαχάτμα Γκάντι, o μέγας καταλύτης που δημιούργησε τη σημερινή Ινδία, στηρίχθηκε σε όλες τις πνευματικές παραδόσεις της Ινδίας, προκειμένου να την ωθήσει προς την εθνική της υπερηφάνεια, όπως την αντιλαμβανόταν o ίδιος, και να αποφύγει τον διαμελισμό. Και έτσι, με το μοναδικό αισθητήριό του, ξεσήκωσε τις μάζες, κατασκεύασε ένα λαϊκό πάθος. Ταυτόχρονα όμως, η παράδοση, την οποία πάσχιζε να αναβιώσει, σήμαινε άρνηση του εκσυγχρονισμού της Ινδίας σε πολλούς τομείς. Έτσι εξηγείται και η χαρακτηριστική αντίθεση που έφερε τελικά αντιμέτωπους τον Μαχάτμα Γκάντι και τον σοσιαλιστή Παντίτ Νεχρού, παρά την κοινή δράση τους.
Οι Ινδοί έχουν έναν ιδιαίτερο και μοναδικό πολιτισμό, που διαφέρει σημαντικά από τους άλλους πολιτισμούς της ανατολικής Ασίας. Το επικοινωνιακό τους ύφος είναι πιο φλύαρο από το κινέζικο, το ιαπωνικό ή το κορεάτικο, και είναι περισσότερο προσανατολισμένοι στον διάλογο. Ιδιαίτερα πολυδραστήριοι, έχουν δημιουργήσει μια κοινωνία, στην οποία η ιδιωτικότητα σπάνια επιδιώκεται. Δεν κάνουν πολλές προσπάθειες να κρύψουν τα συναισθήματά τους η χαρά, η απογοήτευση και η θλίψη εκφράζονται χωρίς αναστολές. ΟΙ Ινδοί αποδέχονται ένα ιεραρχικό σύστημα, με τις υποχρεώσεις και τα καθήκοντά του. Το αφεντικό πρέπει να είναι ανθρωπιστής και να δρομολογεί την προαγωγή των υφισταμένων του. οι αξίες τους περιστρέφονται γύρω από έναν ισχυρό οικογενειακό προσανατολισμό, καθώς και την αφοσίωση σε μια «ομάδα» που συχνά έχει να κάνει με το επάγγελμά τους. Περαιτέρω αξίες είναι η υλική επιτυχία και η δημιουργικότητα, που είναι αξιοθαύμαστη, ιδίως στις αντιξοότητες.
Η προθυμία για την εξεύρεση λύσεων φέρνει μια πολύ θετική στάση στον πειραματισμό. οι φιλοσοφικές εκτιμήσεις γύρω από τις αξίες είναι, επίσης, σε μεγάλο βαθμό θετικές. Το ινδικό σχέδιο παιχνιδιού έχει τουλάχιστον δύο στάδια. Το πρώτο στάδιο εγκαθιδρύει την αρμονία και, στο μέτρο του δυνατού, μια στενότερη εξοικείωση με τη φύση της άλλης πλευράς. Το δεύτερο στάδιο είναι o σχεδιασμός. Ενώ η επιχειρηματική τους κουλτούρα βασίζεται στον σεβασμό, την αρμονία, συχνά σε φιλοσοφικά ιδεώδη, μπορούν να είναι τόσο ψυχρά ρεαλιστές όσο οποιοσδήποτε άλλος. Όπως και οι άλλοι, θα χρησιμοποιήσουν όλα τα χαρτιά που κρατούν στο χέρι τους ή στο μανίκι τους.
Η υπομονή τους θα τους επιτρέψει να επιβιώνουν σε δύσκολες καταστάσεις ή αδιέξοδα, όπου η γαλλική ή η γερμανική ψυχραιμία καταρρέει και η αμερικάνικη ανυπομονησία διαλύεται. Με τον θάνατο του Παντίτ Νεχρού (27 Μαΐου 1964) και τη φθορά του πάθους της Ανεξαρτησίας, οι εξωτερικές διενέξεις απέκτησαν οξεία μορφή. Άρχισαν οι δύσκολες σχέσεις με το Πακιστάν για τα θέματα του Κασμίρ και των ινδικών μειονοτήτων του Ανατολικού Πακιστάν, οι οποίες δεν καταλήγουν πουθενά μέχρι σήμερα. Στις 24 Αυγούστου 1965, η λανθάνουσα σύγκρουση μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν για το θέμα του Κασμίρ εκδηλώνεται σε ένοπλη σύρραξη. Η Λαϊκή Κίνα τοποθετείται υπέρ του Πακιστάν και στέλνει τελεσίγραφο στην Ινδία, απαιτώντας να κατεδαφίσει τα οχυρωματικά της έργα κατά μήκος της σινοινδικής μεθορίου.
Σύγκρουση ταυτοτήτων
Η Ινδία σήμερα θα ήταν η μεγαλύτερη υπερδύναμη, αν το βρετανικό αποικιακό καθεστώς δεν την είχε λεηλατήσει επί 170 χρόνια. O πλούτος που αφαιρέθηκε από αυτή την πανάρχαια χώρα και μεταφέρθηκε στην Αγγλία υπερβαίνει τα 45 τρισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες. Η οικονομική ιστορία της Ινδίας αποκαλύπτει το οδυνηρό παρελθόν της υπό την βρετανική αποικιοκρατία. Η Ούτσα Πάτναϊκ, οικονομολόγος και καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Νεχρού στο Νέο Δελχί, ξεκίνησε να βρει την απάντηση στο γιατί, όταν η Ινδία είχε τεράστιο εμπορικό πλεόνασμα με τον υπόλοιπο κόσμο, οι Ινδοί πέθαιναν από λιμούς. Διαπίστωσε ότι το βρετανικό αποικιακό καθεστώς κατέκλεψε σχεδόν 45 τρισεκατομμύρια από την Ινδία μεταξύ των ετών 1765 έως το 1938. Το αστρονομικό αυτό ποσό είναι 15 φορές το ετήσιο ΑΕΠ του Ηνωμένου Βασιλείου σήμερα.
Εκτός από αυτή τη διαρροή πλούτου, η Βρετανία αποκόμιζε κέρδη από την περαιτέρω εξαγωγή των αγαθών, που εισήγαγε από την Ινδία σε πολύ υψηλότερη τιμή και χρηματοδοτούσε τους πολέμους της, καθώς και την τεράστια αποικιακή διοίκηση από τους φόρους που εισέπραττε στην Ινδία. Η Βρετανία, αφού λεηλάτησε την Ινδία, στο τέλος τη διαίρεσε σε τρία κομμάτια, σύμφωνα με το βρετανικό διπλωματικό παιχνίδι του «διαίρει και βασίλευε». Μέχρι να έρθει η ώρα της αναχώρησής τους απ’ την Ινδία, οι Βρετανοί εξασφάλισαν ότι η Μουσουλμανική Ένωση είχε ενισχυθεί αρκετά, ώστε να στηρίξει το αίτημά της για μια ξεχωριστή πατρίδα για τους Μουσουλμάνους, και οι προοπτικές μιας ενωμένης Ινδίας που θα επιβίωνε μιας βρετανικής εξόδου είχαν ουσιαστικά εξασθενίσει. Το «διαίρει και βασίλευε» είχε λειτουργήσει πάρα πολύ καλά: μια «μηχανή» που αποσκοπούσε στη διαιώνιση της βρετανικής κυριαρχίας στην Ινδία, εξασφάλιζε ότι μια ενωμένη Ινδία δεν θα μπορούσε να επιβιώσει χωρίς τους Βρετανούς, όπως και έγινε τελικά.
Ο ακριβής χάρτης του διαμελισμού τής Ινδίας ανακοινώθηκε στις 17 Αυγούστου 1947. Η Ινδία είχε διαιρεθεί σε 626 μέρη: Ινδία, Ανατολικό Πακιστάν, Δυτικό Πακιστάν και 623 ανεξάρτητα βασίλεια. Ήταν μια καταστροφή για τους Ινδούς. Πολλοί Ινδοί βρέθηκαν στη λάθος πλευρά των συνόρων και αποτέλεσαν θύματα βίαιων συμμοριών που είχαν σκοπό να σκορπίσουν τον τρόμο, να λεηλατήσουν, να βιάσουν και να καταστρέψουν. Το δόγμα του «διαίρει και βασίλευε» βρήκε την εφαρμογή του στη δημιουργία μιας κοσμικής Ινδίας με ινδουιστική πλειοψηφία και πρωθυπουργό τον Παντίτ Νεχρού, κι ενός μουσουλμανικού Πακιστάν με ηγέτη τον Μοχάμεντ Αλί Τζίνα, ο οποίος προσέφερε στους Βρετανούς άνευ όρων υποστήριξη και βάσεις για την αναχαίτιση της Ρωσίας. Το Πακιστάν, ένα κράτος δημιουργημένο επί χάρτου τον 20ο αιώνα, σε αντίθεση με την πανάρχαια Ινδία, έγινε βασικός εταίρος CENTO (ασιατικό ΝΑΤΟ) υπό την ηγεσία των Αμερικάνων-Βρετανών στον Ψυχρό Πόλεμο. Ως «πιόνι» των Δυτικών στην αρχή, το Πακιστάν έλαβε τεράστια κεφάλαια, τεχνολογία, όπλα και κάθε είδους στρατιωτικά, πολιτικά και οικονομικά οφέλη.
Όμως, οι βρετανο-αμερικάνικες μυστικές υπηρεσίες και οι στρατηγιστές τους έπρεπε να εξασφαλίσουν ότι αυτή η διαίρεση, που αρχικά πέτυχαν, θα διαιωνισθεί. Να αποτραπεί οποιαδήποτε περίπτωση επανένωσης της ινδικής υποηπείρου, όπου στο παρελθόν πληθυσμοί διαφορετικών θρησκειών και ταυτοτήτων συνυπήρχαν αρμονικά. Να δημιουργηθεί δηλαδή ένα πρόβλημα, σχεδόν άλυτο, Που θα επιτρέπει οι δύο χώρες να παραμένουν διαιρεμένες και εχθρικές για μεγάλο διάστημα, ώστε να εξυπηρετούνται τα βρετανικά σχέδια. Ο κύβος ερρίφθη με το Κασμίρ, την όμορφη αυτή περιοχή των Ιμαλαίων.
Η διχοτόμηση δεν ήταν καθόλου ομαλή, προκαλώντας μια από τις μεγαλύτερες και πιο αιματηρές ανθρώπινες μεταναστεύσεις που έχουν σημειωθεί ποτέ, εκτοπίζοντας περίπου 15 εκατομμύρια ανθρώπους και πυροδοτώντας ταραχές μεταξύ μουσουλμάνων, ινδουιστών και Σιχ, στις οποίες έχασαν τη ζωή τους από 200.000 έως δύο εκατομμύρια άνθρωποι. Μεθοριακές διαμάχες και αποσχιστικά κινήματα ξεπήδησαν στη συνέχεια. Αυτό που ξεχώριζε ως μείζον σημείο σύγκρουσης μεταξύ των γειτόνων ήταν το ζήτημα του Κασμίρ, όπου πλειοψηφούν οι Μουσουλμάνοι. Τον Οκτώβριο του 1947 ξέσπασε ο πρώτος πόλεμος. για το Κασμίρ, όταν ένοπλοι Πακιστανοί εισέβαλαν στην περιοχή. O μονάρχης του Κασμίρ ζήτησε από την Ινδία τη βοήθειά της για την εκδίωξη των εισβολέων. Σε αντάλλαγμα, o μονάρχης αποδέχθηκε τον όρο της Ινδίας για βοήθεια να ενταχθεί το Κασμίρ στην Ινδία.
